Madlener: ambtenaren kregen adviesruimte

In hoeverre heeft minister Barry Madlener (PVV) van Infrastructuur en Waterstaat (IenW) zijn ambtenaren onder druk gezet om voor het berekenen van het maximaal aantal vliegbewegingen op Schiphol met omstreden aannames van luchtvaartbedrijven te werken? Volgens hemzelf hebben de ambtenaren ruimte gekregen om aandachtspunten en risico’s te benoemen. Maar GroenLinks-PvdA wil nu ook het oordeel van de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties erover weten.

Meer vliegbewegingen

‘Nog voor de zomer ten einde is, zit de directeur-generaal Luchtvaart thuis. Reden: de alleingang van minister Madlener, die onder invloed van KLM en Schiphol begin september besloot de in juni nog aankondigde afname van het maximaal aantal vluchten op Schiphol terug te draaien’, schrijft NRC op 27 september j.l. in een reconstructie van deze besluitvorming. Door het overnemen van aannames uit de luchtvaartsector wordt het maximaal aantal vliegbewegingen per jaar niet teruggebracht van 500.000 naar 440.000, zoals eerder berekend, maar naar 475.000 en later zelfs een ‘bandbreedte’ van 475.000 tot 485.000.

Verbijsterde wethouder

Uit het artikel doemt een beeld op van een PVV-minister die zijn oren laat hangen naar Schiphol en KLM en  belangen van bewoners en de gemeente Amsterdam links laat liggen. De Amsterdamse wethouder Hester van Buren is ‘verbijsterd’ als ze over het besluit hoort. Voor de stad en andere omwonenden is het ‘slecht onderbouwde en ondoordachte’ besluit ‘een totale verrassing’. Voor de zomer had de gemeente Amsterdam, grootste gemeente in de omgeving van Schiphol en tevens aandeelhouder, haar standpunt bekendgemaakt: terug naar 400.000 vluchten en een nachtsluiting. Maar ook die komt er niet. Van Buren wijst in NRC op het hoofdlijnenakkoord, waarin staat dat voor een betrouwbare overheid en goed bestuur ‘medeoverheden vroegtijdig worden betrokken bij voorbereiding van beleid en van wetgeving, afspraken worden nagekomen en het overheidsbeleid stabiel en voorspelbaar is’. ‘Is dit nou die nieuwe bestuurscultuur waar NSC het over heeft?’

Ambtelijke integriteit in geding

En dat is niet het enige: ambtenaren op zijn ministerie zien ‘hoe de luchtvaartbedrijven alle ruimte krijgen om collega’s onder druk te zetten de omstreden aannames over te nemen’, schrijft NRC. Ze merken dat tegenspraak niet gewenst is en in de wandelgangen spreken sommigen erover met elkaar. Hun ambtelijke integriteit is in het geding, is de conclusie, aldus NRC. En volgens de krant bevestigen ook meerdere bronnen dat de directeur-generaal Luchtvaart zich heeft ziek gemeld, omdat ‘de druk van de minister om de luchtvaartsector vrij baan te geven en de belangen van bewoners te negeren deze topambtenaar te veel is geworden’.

Ruimte voor advisering

Reden voor Kamerlid Marieke Koekkoek (Volt) om minister Madlener te vragen of hij erkent dat hij ambtenaren onder druk heeft gezet en hoe hij reflecteert op signalen dat zij zich zorgen maken over hun ambtelijke integriteit. ‘Ik heb de ambtenaren van IenW gevraagd goed naar de verschillen in de berekeningen te kijken en daar overleg met de sectorpartijen over te voeren’, antwoordt Madlener. ‘Dat was voor mij noodzakelijk om een goede afweging te kunnen maken.’ In het vervolgproces hebben de ambtenaren van IenW de minister geïnformeerd en geadviseerd, ‘waarbij nadrukkelijk ook aandachtspunten zijn meegegeven’. Hij verwijst naar nota’s die zijn meegestuurd naar de Tweede Kamer met de Kamerbrief van 4 september j.l. ‘Voor de ambtelijke professionaliteit, waaronder ook de integriteit, is het van belang dat er ruimte is voor alle aspecten van advisering, zoals het benoemen van aandachtspunten of risico’s.’

Cultuur van tegenspraak

Interessant is dat Kamerlid Glimina Chakor (GroenLinks-PvdA) maandag ook Judith Uitermark, de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, heeft gevraagd naar haar oordeel over het al dan niet onder druk zetten van ambtenaren door Madlener. ‘Deelt u de mening dat de ambtelijke integriteit en de onafhankelijkheid niet gewaarborgd kunnen worden als ambtenaren onder druk worden gezet om specifieke informatie van niet onafhankelijke belanghebbenden over te nemen?’ Ook vraagt ze hoe ambtelijke integriteit en de onafhankelijkheid van ambtenaren wel gewaarborgd kan worden en hoe de minister gaat waarborgen dat bij toekomstige gevoelige dossiers een cultuur van tegenspraak mogelijk blijft.

Onafhankelijke toets besluitvorming

Verder vraagt ze Uitermark of er ‘sprake is van een betrouwbare overheid en goed bestuur als ministers onder druk van externe partijen die daar belang bij hebben tegen objectieve adviezen van hun ambtenaren in eigenstandig bestaand beleid aanpassen’. Ze wil daarnaast weten hoe de door Van Buren genoemde passage in het hoofdlijnenakkoord over ‘het vroegtijdig betrekken van medeoverheden’ zich verhoudt tot de recente besluitvorming rondom het maximaal aantal vliegbewegingen op Schiphol. Tot slot vraagt ze of minister Uitermark onafhankelijk wil laten toetsen hoe de besluitvorming daaromtrent tot stand is gekomen.