HR-beleid versterkt personeelskrapte overheid

De beste manier om de schaarste aan personeel bij de overheid tegen te gaan is door het werk er aantrekkelijker te maken. Maar dat werk lijdt juist onder onnodige administratie, gebrek aan autonomie en het ontbreken van strategisch hr-beleid. Dat stelde Bram Steijn vorige week in zijn afscheidsrede als hoogleraar HRM in de publieke sector, een functie die hij sinds december 2006 bekleedde aan de Erasmus Universiteit.

Burnout

Steijn legde zich als hoogleraar vooral toe op de vraag hoe mensen hun arbeid en de organisatie waarin zij werken beleven en welke factoren dit gevoel beïnvloeden. Daar valt voor de overheid nog een wereld te winnen. Zo concludeert Steijn op basis van met elkaar vergelijkbare onderzoeken uit 2010 en 2023 dat het percentage werknemers met ‘gevoelens van burnout’ in de publieke sector nog steeds duidelijk hoger ligt dan in de private sector.

Cognitief zwaar

Het percentage ambtenaren dat de eigen baan omschrijft als ‘cognitief zwaar werk’ ligt inmiddels hoger dan dat in de private sector, wat in 2010 nog andersom was. Ook ervoeren  ambtenaren in 2023 minder autonomie in hun werk dan werknemers in de private sector (ook dat lag in 2010 andersom). Per saldo was de arbeidstevredenheid in de publieke sector in 2023 nog nipt hoger dan in de private sector, maar het verschil wordt kleiner.

Administratie

Van sterk negatieve invloed op het werkplezier van ambtenaren is vooral de als onnodig ervaren administratie. ‘Regels moeten worden nageleefd zonder dat ze een zinvol doel dienen. Feitelijk worden de regels zelf het doel’, aldus Steijn. ‘Niet voor niets is de afgelopen jaren wel geprobeerd om in het overheidshandelen ‘de bedoeling’ achter de regels terug te brengen.’ Dat lijkt volgens Steijn nog niet helemaal te werken. En dat is spijtig, want juist de bestrijding van overbodige regels en het meer vertrouwen op de autonomie en het gezonde verstand van ambtenaren is volgens Steijn ‘cruciaal’ om de heersende arbeidsmarktkrapte bij de overheid te bestrijden.

Drie redenen

Hij geeft daarvoor drie redenen. Door minder overbodige administratie kunnen ambtenaren zich veel meer richten op hun eigenlijke kerntaken. Bovendien wordt het werk zo voor hen aantrekkelijker, waardoor minder mensen zullen verzuimen, minder mensen zullen uitstromen en juist meer mensen zullen instromen. Tot slot impliceert minder overbodige administratie ook een minder noodzakelijke backoffice, waardoor ‘mensen die daar overbodig werk doen’, beschikbaar komen voor zinvoller werk elders in de (gemeentelijke) organisatie.

Strategisch HRM

Om hier als overheid werk van te maken, moet die volgens Steijn veel meer investeren in ‘strategisch HRM’. Dat gaat een paar stappen verder dan het nu vaak toegepaste ‘operationeel HRM’, dat zich hoofdzakelijk beperkt tot de instroom, doorstroom en uitstroom van personeel. Bij strategisch HRM stem je het per­soneelsbeleid af op omgevingsontwikkelingen op de langere termijn.

Leemte

Volgens Steijn is er binnen de overheid nog weinig onderzoek naar dit strategisch HRM gedaan. Een leemte, volgens hem, omdat in 2022 uit het Kernrapport Werkonderzoek over werkbeleving in de publieke sector naar voren kwam dat meer dan de helft van de ambtenaren hun HRM-afdeling en het hoger management als rapportcijfer een magere 6 of lager gaf. Steijn vraagt daarbij ook aandacht voor leiderschap: ‘Slechte leidinggevenden kunnen goed HR-beleid breken of omgekeerd kunnen goede leidinggevenden slecht HRM beleid maskeren.’

Voorwaarde

Om de trend te keren is volgens Steijn ook in de bestuurskunde veel meer aandacht nodig voor goed HRM-beleid. ‘De  aanwezigheid van goed en gekwalificeerd personeel is een noodzakelijke voorwaarde voor goede dienstverlening.’