Personeelskrapte te lijf door samen te werken

De handreiking ‘Flexibele arbeidsinzet gemeentelijke sector’ zet voor gemeenten op een rij welke vormen van samenwerking mogelijk zijn in de gemeentelijke sector en geeft aan waar zij rekening juridisch, fiscaal en mededingingsrechtelijk rekening mee moeten houden.

Meer ondersteuning

De handreiking is het eerste product van het VNG-programma Arbeidsmarktkrapte, waar de VNG dit jaar mee is gestart. In 2022 sprak de Algemene Ledenvergadering van de VNG zich namelijk uit voor meer (collectieve) ondersteuning vanuit de vereniging op effecten van arbeidsmarktkrapte bij gemeenten. Met het programma wil de VNG zich op innovatie en de toekomst van de arbeidsmarkt voor gemeenten richten. De handreiking is de eerste concrete stap. Er volgen nog twee webinars over het gebruik en nut ervan.

Adagium is samenwerking

In een YouTube-filmpje schetsen VNG-directeur Leonard Geluk en Ton Heerts, burgemeester van Apeldoorn en voorzitter van het College van Arbeidszaken van de VNG, de urgentie om oplossingen te vinden voor de arbeidsmarktkrapte. Een grafiek in het filmpje toont aan dat er de komende vijftien jaar er niemand meer bijkomt op de Nederlandse arbeidsmarkt ‘als we niets doen’. ‘Samenwerking is het adagium’, stelt Heerts. Om samenwerking tussen gemeenten te verbeteren is de handreiking samengesteld, want ‘je zult het moeten doen met de mensen die er zijn’.

Externe inhuur

‘Willen we het voorzieningenniveau lokaal en regionaal voor onze inwoners en bedrijven overeind houden, dan is het motto: samenwerken’, zegt Heerts in het filmpje. Binnen het programma financiert de VNG ook vijftien pilots die de uitvoeringskracht bij gemeenten moeten versterken, meldt Geluk. De handreiking is geschreven voor medewerkers bij gemeenten en gemeentelijke organisaties die voornamelijk werkzaam zijn op het terrein van HR en arbeidsjuridische zaken. In de publicatie worden ook verschillende vormen van externe inhuur toegelicht. Externe inhuur loopt tegen de grenzen aan van wat gemeenten willen en daarom is een cao-afspraak gemaakt voor een betere balans tussen externe inhuur en interne medewerkers.

Interne flexibiliteit

Om inhuur terug te dringen spraken cao-partijen af dat gemeenten de mogelijkheden voor interne flexibiliteit beter kunnen benutten, waarbij samenwerking tussen gemeenten een belangrijke bijdrage kan leveren. Gemeenten zullen nog meer naar vormen van samenwerking zoeken waarbij eigen personeel zonder juridische belemmeringen kan worden uitgewisseld. ‘We staan stil bij de individuele detachering tussen gemeenten onderling en gaan in op andere samenwerkingsvormen, met in het bijzonder arbeidspools’, zo valt te lezen. In twee bijlagen van de handreiking worden ter inspiratie twee samenwerkingsvormen tussen decentrale overheden beschreven: Mobiliteitsbureau West-Brabant en Fryske Flekspool. De handreiking geeft gemeenten ook handvatten voor de omgang met de Aanbestedingswet 2012, want gemeenten en SGO-organisaties zijn immers aanbestedende diensten, dus er zijn ook fiscale consequenties van onderlinge samenwerking.

Sterkere positie oproepkracht

Verder besteed de handreiking aandacht aan flexibele contractvormen binnen gemeenten en gemeentelijke organisaties, zoals tijdelijke arbeidsovereenkomsten voor de duur van een project, en voor de inzet van oproepkrachten. De positie van de oproepkracht is de afgelopen jaren verbeterd en wordt met het voorliggend wetvoorstel Wet verbetering zekerheid flexibele arbeidskrachten nog sterker. Hierdoor neemt de flexibiliteit voor gemeenten op inzetbaarheid van de oproepkracht af. Ook is er aandacht voor medewerkers die de AOW-leeftijd hebben bereikt en willen doorwerken. Werkgevers maken hier steeds vaker gebruik van. Zo blijft kennis en ervaring in de organisaties en hoeven er geen premies voor sociale zekerheid en pensioen meer te worden betaald, wat kostenvoordeel oplevert.

Herstellen balans

Tot slot kunnen gemeenten niet zonder externe inhuur. In de handreiking is daarom aandacht voor de verschillende vormen van deze inhuur, zoals detachering, uitzenden en zzp’ers. Het voorstel Wet verduidelijking beoordeling arbeidsrelaties en rechtsvermoeden is ter consultatie geweest en kreeg veel (kritische) reacties. De wet zou moeten bijdragen aan het herstellen van de balans tussen het werken met zelfstandigen en vaste werknemers. Er is nu een handhavingsmoratorium tot en met 2024, wat betekent dat de Belastingdienst gemeenten geen naheffingsaanslag oplegt, als het vaststelt dat een arbeidsrelatie een (fictieve) dienstbetrekking is, mits er geen sprake is van een evidente dienstbetrekking en schijnzelfstandigheid. In de handreiking komt aan de orde hoe een gemeente moet handelen wanneer de Belastingdienst een (fictieve) dienstbetrekking vaststelt.