Trendbreuk in aantal vacatures bij gemeenten

Er is een trendbreuk zichtbaar in het aantal geplaatste vacatures bij gemeenten: na jaren van groei zet nu een daling in. In het tweede halfjaar van 2024 is het aantal met 8,4 procent gedaald ten opzichte van dezelfde periode een jaar eerder. Vooral in het vierde kwartaal was sprake van een scherpe afname (-16 procent).

Bredere ontwikkeling

Dat blijkt uit de nieuwe Vacaturemonitor over het tweede halfjaar van 2024 van A&O fonds Gemeenten. De Vacaturemonitor brengt elk half jaar de ontwikkelingen op de gemeentelijke arbeidsmarkt in beeld. De beweging past binnen een bredere landelijke ontwikkeling, waarbij ook andere overheden, zoals de rijksoverheid, terughoudender zijn in het plaatsen van vacatures. Daar hangt het echter (vermoedelijk) samen met het plan van het kabinet-Schoof om het aantal rijksambtenaren met 22 procent terug te brengen.

Anticiperen op ravijnjaar

Gemeenten anticiperen (mogelijk) eerder op het zogenaamde ‘ravijnjaar’ in 2026, waarin een bezuiniging van 2,4 miljard op het gemeentefonds zal worden doorgevoerd. Volgens de VNG zal 75 procent van de gemeenten te maken krijgen met een financieel tekort. Vooral kleine en middelgrote gemeenten zijn minder geneigd om zelf nieuwe vacatures te plaatsen en zullen eerder gebruikmaken van tijdelijke payroll- en uitzendkrachten.

Handhaving DBA

Ook blijft een groot aantal vacatures langer openstaan, wat de noodzaak voor nieuwe plaatsingen vermindert. Na het eerste halfjaar van 2024 stonden aanzienlijk meer vacatures open dan na het eerste halfjaar van 2023. Verder speelt de handhaving van de Wet Deregulering Beoordeling Arbeidsrelaties (DBA) een rol. Daardoor nemen gemeenten zelfstandigen eerder in dienst (of zelfstandigen zelf zijn eerder bereid bij gemeenten in dienst te gaan) zonder daarvoor formele vacatures uit te zetten.

Stijging in Groningen

De daling van het aantal vacatures is in vrijwel alle provincies te zien en het sterkst in de provincie Flevoland (-43 procent). Grote uitzonderingen zijn de provincies Groningen (+35 procent) en Drenthe (+12 procent). Dat heeft te maken met de hersteloperatie rond aardgaswinning en het insourcen van diensten door de gemeente Groningen. Er is ook een stijging zichtbaar van het aantal vacatures voor trainees en stagiaires. Bij sommige gemeenten lag dat een aantal jaar stil vanwege hoog ziekteverzuim, maar nu dit weer lijkt te dalen, is er weer ruimte om mensen op te leiden. Bij sommige gemeenten speelt ook mee dat ze voorsorteren op de vergrijzingsgolf door nu potentieel toekomstig personeel aan te trekken en intern op te leiden.

Minder staffuncties

Met het oog op het aankomende ravijnjaar zeggen gemeenten eerst te bezuinigen op staffuncties. Dat verklaart de relatief sterke daling in geplaatste vacatures voor voorlichting en communicatie (-24 procent) en bestuurlijke ondersteuning (-13 procent). Maar feitelijk wordt in alle functiegebieden voorgesorteerd op de verwachte financiële tekorten, want vrijwel overal is een daling zichtbaar.

Afzien van ict-vacatures

Ook arbeidsvoorwaarden spelen een rol in de daling van bijvoorbeeld het aantal ict-vacatures (-22 procent). Omdat het uurloon voor hen bij gemeenten lager ligt dan in andere sectoren, werkt dat door in de werving. Gemeenten zien bij voorbaat af van het plaatsen van ict-vacatures en kiezen vaker voor externe inhuur. Tot slot nemen vacatures voor jeugdzorg (-12 procent) en openbare orde (-13 procent) af, omdat die vaker door samenwerkingsverbanden dan door individuele gemeenten worden geplaatst.

Visuele storytelling

De Vacaturemonitor brengt ook een aantal best practices in hr-beleid voor gemeenten in kaart. De gemeente Almere organiseerde bijvoorbeeld een ‘Jobfest’ om op een laagdrempelige manier nieuw personeel aan te trekken, terwijl Groningen inzet op visuele storytelling via testimonials. Daarbij kan het helpen aantrekkelijke secundaire arbeidsvoorwaarden van gemeenten, zoals op het gebied van werk-privébalans en opleidingsmogelijkheden, beter onder de aandacht te brengen.

Gezamenlijke strategie

Ook het verbreden van wervingskanalen werkt, zo maakt Almere gebruik van LinkedIn om mensen gericht te werven. Verder plaatst de gemeente Groningen vacatures op gespecialiseerde vacaturebanken, zoals de juridische banenbank en omgevingsweb. Hr-afdelingen in Groninger gemeenten en de provincie hebben een gezamenlijke strategie om onderlinge concurrentie bij het aantrekken van schaars talent te verminderen en talent binnen de regio te behouden en sommige gemeenten aldaar experimenteren met het behouden van AOW-gerechtigde medewerkers.