De toeslagenaffaire creëert een getraumatiseerde generatie

Het werd vermoed, gevreesd en eind maart door het rapport van de commissie-Hamer bevestigd: de toeslagenaffaire heeft een grote rol gespeeld bij de uithuisplaatsing van ruim 3500 kinderen. De keiharde conclusie van de onderzoekscommissie is dat een groot deel van de uithuisplaatsingen, als de toeslagenaffaire niet had plaatsgevonden, te voorkomen was geweest. ‘Het eigenlijke dieptepunt in de toeslagenaffaire’, noemde Trouw de uithuisplaatsingen in een redactioneel commentaar. Het zoveelste dieptepunt is wellicht passender, omdat het leed onder gedupeerden ongekende vormen aanneemt. De weg omhoog is voor veel ouders en kinderen nog altijd nauwelijks ingezet.

Dat deze conclusie uit het rapport-Hamer veel aandacht krijgt is terecht. Een uithuisplaatsing is een ultiem middel, en laat behalve de 3500 kinderen die van hun ouders gescheiden zijn, ook eenzelfde aantal verwoeste gezinnen zien. Wie doorleest ziet dat het onderzoek ook gaat over de impact die de toeslagenaffaire op de betreffende kinderen en gezinnen heeft gehad. De commissie-Hamer ziet ‘langdurige en soms blijvende mentale problemen’, en raadt aan om uit huis geplaatste kinderen als een zelfstandige groep gedupeerden te erkennen. In andere woorden: om passend beleid te ontwikkelen, zodat deze kinderen een eerlijke kans op herstel krijgen. Wordt besloten dit advies in de wind te slaan, dan creëert de politiek een grote zorgvraag voor toekomstige generaties.

Brede ondersteuning

Als casusregisseur toeslagenaffaire houd ik me sinds begin januari bezig met het begeleiden van gedupeerde inwoners van een grote gemeente in Noord-Holland. Samen met een team van collega’s ondersteunen wij zowel ouders als kinderen. We voeren de brede ondersteuning uit, onderdeel van de Hersteloperatie Toeslagen en belegd bij gemeentelijke organisaties. Wij bieden hulp bij vragen op vijf leefgebieden: financiën, werk/opleiding, wonen, zorg en gezin. De ondersteuning is gericht op het maken van een nieuwe start en emotioneel herstel.

In de dagelijkse praktijk blijken de hulpvragen van gedupeerden vaak zeer complex. Een hulpvraag op één leefgebied betekent vaak een hulpvraag op meerdere of alle leefgebieden, problematiek is bijna altijd multiproblematiek. Inwoners die zich bij ons melden hebben regelmatig een blijvende zorgvraag. Daarbij is de toeslagenaffaire nooit de enige oorzaak, maar heeft jarenlange financiële stress talloze psychische en fysieke klachten doen ontstaan of verergerd.

Het lezen van het verslag van de commissie-Hamer roept, kortom, herkenning op. De langdurige en soms blijvende mentale problemen waar het rapport over bericht, komen mijn collega’s en ik dagelijks tegen. Bij gedupeerde ouders en bij jongeren – ook als die in het verleden niet uit huis geplaatst zijn.

Meer hulp om erger te voorkomen

De oproep om passend beleid te ontwikkelen voor de ruim 3500 kinderen die ten tijde van de toeslagenaffaire uit huis zijn geplaatst is daarom hard nodig, maar lang niet genoeg. In totaal zijn er meer dan 107.000 kindgedupeerden in Nederland, een aantal dat nog wekelijks oploopt. Daarvan wordt een groot deel nog dagelijks geconfronteerd met de gevolgen van de toeslagenaffaire. Zij dragen onverwerkt trauma met zich mee, hebben psychische klachten of lopen vast in een rouwproces: verschijnselen die ook in het rapport-Hamer naar voren komen.

Om daar wat aan te doen, is er voor de hele groep kindgedupeerden meer ondersteuning nodig, bovenop de hulp die gemeenten momenteel kunnen beiden. En niet alleen voor de kinderen die tijdens de toeslagenaffaire uit huis zijn geplaatst. Daarbij is vooral snelle toegang tot gespecialiseerde hulpverlening van groot belang, gericht op herstel en op hun verdere ontwikkeling. Komt er geen extra ondersteuning, dan groeit er een getraumatiseerde generatie op. Een leeftijdsgroep die de toeslagenaffaire nooit zal verwerken de gevolgen op zijn beurt weer zal doorgeven – een ongekend onrecht.