Spreidingsbeleid asielzoekers kan veel beter

Gefrustreerde jonge vluchtelingen in piepkleine gemeenten. Nieuwkomers die gemiddeld zes tot acht keer van het ene naar het andere asielzoekerscentrum moeten verhuizen. Het landelijke spreidingsbeleid wordt geteisterd door een gebrek aan regie. Toch kunnen gemeenten wel degelijk bijdragen aan het aangenamer maken van opvangplekken.

Wat geregeld wordt vergeten, zegt Ilse van Liempt, is dat het merendeel van de vluchtelingen dat naar Nederland reist uit grote steden komt. Zo woonde het gros van de vluchtelingen uit Syrië in hoofdstad Damascus of miljoenenstad Aleppo. Van Liempt is stadsgeografe en doet onderzoek naar migratie, in het bijzonder vluchtelingenmigratie. Vanuit die rol houdt zij zich bezig met vraagstukken rondom de ‘aankomstinfrastructuur’: wat gebeurt er met nieuwkomers zodra ze arriveren? Hoe vinden zij hun weg in een voor hen nieuwe, onbekende omgeving?

Groene contreien

Wat de universitair hoofddocent opvalt, is dat het voor stadsmensen die in kleine(re) gemeenten worden geplaatst best een grote overgang is. ‘Sommigen vinden die groene contreien wel prettig, maar met name jonge vluchtelingen ervaren veel frustraties over de locaties waar ze zijn geplaatst’, zegt Van Liempt. ‘Als je jong bent, wil je werk vinden of misschien studeren. Dan is de grote stad een betere plek om te beginnen.’

Geïsoleerd

Eenzelfde mismatch ziet de wetenschapper bij specifieke groepen extra kwetsbare vluchtelingen. Denk aan LHBTIQA+-personen, alleenstaande vrouwen en mensen met een ziekte of beperking. Ook zij komen geregeld in kleine gemeenten terecht, vaak met negatieve effecten. ‘Zij raken geïsoleerd van landgenoten, maar ook van lotgenoten. Daarbij hebben deze kwetsbare vluchtelingen vaak moeite met het krijgen van toegang tot allerlei noodzakelijke voorzieningen zoals een ziekenhuis in de buurt, psychische hulp, of toegang tot tolken.’

Integratie

Dat zowel extra kwetsbare vluchtelingen als jongeren op voor hen verkeerde plekken terechtkomen, is geen toeval. Het is een uitvloeisel van het bestaande spreidingsbeleid. Van Liempt constateert een ‘gebrek aan regie’ en stelt dat ‘zelden sprake is van matching’, het zorgvuldig onderzoeken welke gemeenten goed aansluiten bij de te plaatsen nieuwkomers. Dat kan volgens haar de integratie remmen of zelfs tegenwerken. ‘Het komt geregeld voor dat mensen worden geplaatst in Friesland, terwijl ze familie hebben in Limburg. Het weinige contact dat ze al hebben wordt zo nog eens moeilijker gemaakt.’ Hetzelfde geldt voor mensen met bepaalde diploma’s of beroepen. ‘Er wordt bij plaatsing nul rekening gehouden met de specifieke arbeidsvraag van gemeenten en regio’s’, aldus Van Liempt.

Woningnood

Dit gebrek aan sturing heeft alles te ­maken met één alomvattend thema: de woningnood. ‘De hele discussie over een adequaat spreidingsbeleid wordt overschaduwd doordat iedereen wanhopig op zoek is naar een woning. Mensen uit de asielzoekerscentra (azc’s) krijgen, is het meest urgente probleem. Of de nieuwe bestemming goed bij hen aansluit, heeft geen prioriteit.’

Minimale leefomstandigheden

In die azc’s zitten mensen namelijk veel te lang. ‘Het idee is dat de opvang tijdelijk is, en dat maakt dat minimale leefomstandigheden normaal worden geacht. Bewoners moeten kamers delen en hebben weinig privacy. Vanwege de beperkte doorstroom en de lange wachttijden bij de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) zitten sommige asielzoekers echter wel twee tot drie jaar in azc’s. Niets tijdelijks dus.’

Lees het volledige artikel in Binnenlands Bestuur nr. 22. (inlog)