Kabinet trekt dure lessen uit asielcrisis

Het kabinet trekt lessen uit het recente verleden van de asiel- en migratiecrisis en stelt een recordbedrag beschikbaar. Na instroompieken werden tot voor kort de capaciteit en personele omvang van betrokken organisaties snel afgebouwd. Dat wil het kabinet voortaan anders doen, met een ‘stabiele financiering’ voor de uitvoering.

Grootste post

Migratie blijkt de grootste post in de begroting van het ministerie van Justitie en Veiligheid (JenV), na de politie. In totaal wordt 4,2 miljard euro uitgetrokken voor de opvang van alles wat met asiel en migratie te maken heeft. Zo'n 1,9 miljard euro gaat naar de zogeheten asielketen – middelen voor de opvang van ontheemde Oekraïners zitten daar niet bij inbegrepen.

Asieldeal

In de zogeheten ‘asieldeal’ van eind augustus was al 740 miljoen euro extra uitgetrokken voor huisvesting, opvang en inburgering tot 2027. In begroting is dat bedrag met ruim een kwart verhoogd naar ruim een miljard euro. Voor de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) is ongeveer een half miljard euro gereserveerd, gebaseerd op het ‘huidige productieniveau’. Dit in de hoop personeel langer vast te houden en de verstopping van het systeem op te lossen.

Structureel

Het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA), de Dienst Terugkeer en Vertrek (DT&V) en Nidos (de stichting die alleenstaande minderjarige vreemdelingen begeleidt) mogen eveneens op structurele financiering rekenen, ook wanneer de aantallen in de migratieketen teruglopen. Bij het COA gaat het om 1,2 miljard euro in 2022, bijna een verdubbeling ten opzichte van vorig jaar.

Oekraïne

Vooralsnog houdt het kabinet rekening met opvang van 75.000 Oekraïense ontheemden. Voor de opvang van deze oorlogsvluchtelingen wordt ruim 2,1 miljard euro gereserveerd. Met het Nationaal Programma Oekraïense Vluchtelingen wil JenV gemeenten compenseren voor de kosten van noodopvangplekken en andere verstrekkingen. Een deel van de middelen is met een zogeheten ‘kasschuif’ naar voren gehaald en wordt nog in 2022 uitgekeerd (ruim 250 miljoen euro). Maar het overgrote deel staat genoteerd voor 2023 (ruim 2,1 miljard euro). Voor de periode daarna wordt een nieuwe regeling uitgewerkt.

Coördineren

Het ministerie reserveert verder geld voor kosten die de GGD, de veiligheidsregio’s en gemeenten maken voor het coördineren van de opvang van Oekraïners. Bijvoorbeeld voor medische zorg, kosten voor regie en coördinatie en voor tolken. Bij reguliere asielzoekers worden die door COA betaald.

Weigergemeenten

‘Om op de langere termijn tot een stabiel, wendbaar en duurzaam stelsel van asielopvang te komen wordt gewerkt aan een wettelijke taak voor gemeenten om asielopvang mogelijk te maken’ aldus het kabinet. Zo hoopt het een eind te maken aan de onwil van ‘weigergemeenten’. Alle gemeenten hebben voortaan de wettelijke taak te zorgen voor ‘een humane en duurzame opvang van asielzoekers.’

Minderjarig

Voor de opvang van alleenstaande minderjarige vreemdelingen (amv’s) is 40 miljoen euro vrijgemaakt. Jonge asielzoekers melden zich steeds vaker in Ter Apel. Zij moeten eigenlijk worden opgevangen op speciale opvanglocaties, maar door de verstopping aan de poort blijven zij langer in Ter Apel dan de bedoeling is. Begeleiding van amv’s is opgetrokken tot en met de leeftijd van 21 jaar. Gemeenten hebben kosten die ze maken voor amv’s jaren uit eigen zak betaald.

Overlastgevers

Sommige gemeenten klagen over overlast door asielzoekers. Het kabinet heeft besloten de aanpak van deze groep te intensiveren, samen met gemeenten, politie, het OM en andere partijen in de migratieketen. Voor het aanpakken van de grootste overlastgever is structureel 15 miljoen euro vrijgemaakt. Voor kansarme asielaanvragers (‘veiligelanders’ en zogeheten ‘Dubliners’) komen er aparte opvanglocaties. Nog eens 15 miljoen extra gaat naar de Dienst Terugkeer en Vertrek, die met een gespecialiseerd team overlastgevers moet gaan uitzetten.

Kwaliteit

Vluchtelingenwerk vindt dat het kabinet het accent onevenredig legt op nood- en crisisopvang. ‘Maar voor vluchtelingen is de opvangcrisis niet opgelost als ze van Ter Apel naar een tent, gymzaal of evenementenhal worden gebracht. Meer dan 18.000 vluchtelingen en asielzoekers worden op dit moment opgevangen in locaties die niet geschikt zijn voor langdurige bewoning. Een kabinet dat écht verantwoordelijkheid neemt geeft meer prioriteit aan de kwaliteit van de opvang’, aldus de organisatie.