Eerdmans wil vergoeding voor gemeenten die Skaeve Huse bouwen

Als (ongewilde) paddenstoelen schieten ze uit de grond: ‘asowoningen’. Steeds meer gemeenten kiezen ervoor om overlastgevers zo ver mogelijk weg van de ‘gewone’ burger te huisvesten. De Tweede Kamer wil een landelijke aanpak. In deze artikelenreeks kijkt Binnenlands Bestuur naar het hele bestuurlijke proces van begin tot eind. In het vierde en laatste deel: een landelijke aanpak.

Lees hier deel één: de discussie en de besluitvorming.

Lees hier deel twee: de locatie.

Lees hier deel drie: de zorg in de praktijk.

Rotterdam

‘Wethouder in asowoning’, zo kopte De Telegraaf op 19 augustus 2017. Joost Eerdmans, toen nog wethouder veiligheid, handhaving en buitenruimte voor Leefbaar Rotterdam, besloot twee nachten door te brengen in één van de twaalf recent geplaatste containerwoningen nabij het vliegveld. Eerdmans, die het concept zelf een paar jaar eerder als idee naar de havenstad bracht, vond dat hij als bestuurder zelf moest meemaken wat zijn beleid inhield. Zeven jaar later staan de Skaeve Huse nog steeds hoog op zijn agenda.

Motie

Zo hoog dat het JA21-Kamerlid begin dit jaar, samen met collega-parlementariër Mirjam Bikker van de ChristenUnie, een motie indiende om het toenmalige demissionaire kabinet op te dragen een landelijk programma voor Skaeve Huse vorm te geven. Hij is ‘fan’ van de aanpak waarmee overlastgevers met grote gedragsproblemen begeleid kunnen wonen. En de resultaten in zijn woonplaats maken hem alleen maar enthousiaster.

'Tussen kliniek en gevangenis in'

‘We hadden in Rotterdam te maken met veel overlast door een relatief kleine groep mensen’, zegt Eerdmans. ‘Het Deense idee om die groep, die niet zelf in staat is normaal woongedrag te vertonen, apart te huisvesten, sprak mij daarom aan. Het zit tussen een kliniek en een gevangenis in. Het gedrag van deze mensen is vaak niet strafbaar, maar wel heel vervelend voor de buurt. Je voorkomt dat enkelingen met afwijkend gedrag een hele flat terroriseren.’

Locatie lastig

Zo gezegd zo gedaan? Nou, ook in een grote stad als Rotterdam blijkt het vinden van een geschikte locatie moeizaam. Daarbij komt dat Eerdmans en de rest van het Rotterdamse stadsbestuur strengere eisen had dan veel andere gemeenten die met Skaeve Huse werken. Zo bleek al in het tweede deel van deze artikelenreeks. Bijvoorbeeld de afstand tussen de ‘asowoningen’ en de wijk: die moest minstens 300 meter bedragen.

'Gelijk gedoe'

‘Rotterdam is groot, maar er waren weinig geschikte plekken. Er was ook gelijk gedoe, toen het plan voor het eerst publiek werd gemaakt. Er was veel weerstand. Ik weet niet hoeveel bewonersavonden we hebben gehouden, maar het waren er veel. Dat was soms pittig hoor, echt volle zalen. Uiteindelijk hebben we doorgezet en de zorgen zoveel mogelijk weg proberen te nemen, met de juiste maatregelen zoals een permanente conciërge die toezicht houdt.’

Ebt snel weg

De verhalen over lokale onrust wanneer buurtbewoners over de plannen horen zijn Eerdmans dus niet vreemd. Hij begrijpt ze ook. ‘Aso is een groot etiquette, alleen deze mensen hebben wel degelijk asociaal gedrag vertoond.’ Maar, zo benadrukt hij ook, de weerstand ebt redelijk snel weer weg. ‘Communicatie is de helft, en de juiste maatregelen op de juiste locatie de andere helft. Uiteindelijk bleek de overlast rondom de Skaeve Huse echt nul en op de plekken waar de cliënten eerst woonden is de rust teruggekeerd.’

Probleem concentreren

Over incidenten, zoals de dodelijke steekpartij in Heerlen, zegt Eerdmans: ‘Dat is enorm tragisch, heel heftig. Zulke incidenten kun je helaas nooit uitsluiten, maar dat kon ook niet op de locatie waar deze mensen eerst woonden. Daar was er geen toezicht, en konden ze ongeremd hun gang gaan. Met Skaeve Huse hou je het probleem enigszins geconcentreerd en gecontroleerd.’

Mensen met verward gedrag

De Skaeve Huse-aanpak valt volgens Eerdmans onder een bredere discussie over de aanpak van mensen met verward gedrag. Een groeiend probleem, hoort hij van professionals uit het werkveld. ‘Altijd als ik werkbezoeken breng aan instellingen, bijvoorbeeld gevangenissen of psychiatrische klinieken, krijg ik het verzoek om te zorgen voor meer woonlocaties voor mensen met verward gedrag. Instellingen zitten vol, en vaak is er ook onvoldoende aanleiding om iemand echt vast te zetten. Skaeve Huse bieden dan een oplossing. Ik ben voor veel meer Skaeve Huse door heel Nederland.’

Pleisters plakken?

Met meer woonvormen voor verwarde mensen is het groeiende probleem van mensen met verward gedrag echter niet opgelost. Het is pleisters plakken, zou het verwijt kunnen zijn. ‘Misschien wel’, erkent Eerdmans. ‘Maar soms is pleisters plakken wel nodig. Als iemand echt doordraait hebben we misschien wel te lang helemaal geen pleisters geplakt, iemand blijft dan te lang rondlopen met problematiek. Ik denk dat je met Skaeve Huse nog best aan de voorkant van het probleem zit. Je haalt iemand weg uit een omgeving die niet geschikt is voor de behoeften van die persoon, om verdere escalatie te voorkomen.’

Financiële bijdrage

‘Natuurlijk moet je ook kijken naar iemand jeugd, de opvoeding en het netwerk. Dat proberen we ook, het sluit elkaar niet uit. Maar ook als iemand al van het padje is zoals bij deze doelgroep moet je ingrijpen.’ Eerdmans is blij met de groeiende belangstelling van gemeenten voor het Skaeve Huse-concept. Toch denkt hij dat er veel meer mogelijk is. ‘Je ziet ook dat financiën een rol spelen. De echte zware gevallen drukken enorm op de begroting. Ik zou het ook passend vinden als het rijk een financiële bijdrage levert. De gemeente moet de regie houden, maar de regering kan wel een impuls geven.’

Stimuleren

Vandaar ook dat hij namens JA21 begin dit jaar de genoemde motie indiende, die overigens door de Kamer werd omarmd en met vlag en wimpel slaagde. ‘We zien al hele mooie lokale initiatieven, maar dat moet verder gestimuleerd worden. Je moet het promoten, en daarnaast lijkt het me goed als er een soort ronde tafel komt hierover. Zodat lokale kennis kan worden gedeeld.’ 

Reactie Van Ooijen

Eerdmans riep in zijn motie op tot het oprichten van een landelijk programma. Toenmalig demissionair staatssecretaris Maarten van Ooijen reageerde vlak voor de beëdiging van het Kabinet Schoof nog op het plan van JA21. Eerdmans is niet helemaal tevreden over die reactie. ‘Het positieve was dat het kabinet de meerwaarde van Skaeve Huse ziet. Tegelijkertijd begon Van Ooijen ook direct over de lokale weerstand. Dat hoeft in mijn optiek echt geen grote drempel te zijn. Zeker nu we door het hele land positieve resultaten zien.’ Van Ooijen nam ook niet direct aanstalten om een landelijk programma, zoals wel bedoeld was door Eerdmans, op te richten.

'Het tij gekeerd'

‘Ik denk wel dat het tij iets gekeerd is. Helaas ook door de toenemende problematiek, dat is waar. Ik verwacht van deze nieuwe coalitie meer inzet wat betreft dit onderwerp.’ Zo kwam Wilders in aanloop naar de Provinciale Statenverkiezingen in 2011 met de term ‘tuigdorpen’ om de hoek kijken. Volgens de PVV-voorman zou iedere provincie een plek moeten krijgen waar alle mensen die asociaal gedrag vertonen samen wonen. Ook hij zei toen dat hij zich baseerde op het Deense Skaeve Huse. Het plan werd al snel weggezet als ‘kansloos proefballonnetje’. ‘Tuigdorpen zijn er al, die heten gevangenissen’, zei premier Rutte erover.

Regeerprogramma

De reactie van het kabinet was dit jaar dus heel anders, al vindt Eerdmans dat zijn interpretatie van Skaeve Huzen wel degelijk afwijkt van die van collega-Kamerlid Wilders. ‘Het was ongeveer hetzelfde idee, mensen buiten de bewoonde wereld brengen. Maar de PVV zet het te veel neer als straf. Het lijkt dan inderdaad bijna op een gevangenis. Ik heb het over hulpverlening. Het zijn mensen met een probleem dat niet kan worden opgelost met enkel ambulante hulp. JA21 zal zeker bij de nieuwe regering nagaan hoe zij nu in de wedstrijd staan.’ Eerdmans zegt het onderwerp aan te halen bij de bespreking van het regeerprogramma, dat naar verwachting in september gereed is.