‘Asowoningen’ populairder, maar wel een bron van onrust

Als (ongewilde) paddenstoelen schieten ze uit de grond: ‘asowoningen’. Steeds meer gemeenten kiezen ervoor om overlastgevers zo ver mogelijk weg van de ‘gewone’ burger te huisvesten. De Tweede Kamer wil een landelijke aanpak. In deze artikelenreeks kijkt Binnenlands Bestuur naar het hele bestuurlijke proces van begin tot eind. In het eerste deel: maatschappelijke onrust en politieke discussie.

Discussie

Asowoningen of -containers, Skaeve Huse, ankerplaatsen, hufterbunkers, maatwerkwoningen of laatste kans-woningen: in tegenstelling tot de diversiteit aan (soms ietwat denigrerende) benamingen zijn beschermde woonvormen voor overlastgevers in één ding uniform: en dat is de ophef die ontstaat wanneer inwoners te horen krijgen dat ze in hun buurt worden gebouwd. Daarom speelt zich vandaag de dag in tientallen gemeenten tegelijkertijd en herhaaldelijk dezelfde discussie af.

Zorgen

‘Not in my backyard’, zegt de buurt altijd. Al is de ophef wegzetten als op sentiment gebaseerde zelfbescherming in dit geval wel heel kort door de bocht. De asowoningen zijn er immers voor die mensen die al lang en breed bewezen hebben dat ze overlast veroorzaken voor hun buren. Het is dan niet verwonderlijk dat de nieuwe buren, ondanks alle toezeggingen en troostende woorden van de lokale overheden, zich ernstig zorgen maken over hun eigen nachtrust en veiligheid. Want dat is zoals gezegd uniform.

Groeiende populariteit

De aanpak is ‘hot and happening’: tal van gemeenten kiezen ervoor overlastgevers op deze manier te huisvesten. De meeste gemeenten werken inmiddels met de term ‘Skaeve Huse’, een concept dat is overgewaaid uit Denemarken. Evaluaties in Nederland en in de Deense context laten zien dat het overlast vermindert door notoire overlastgevers weg te halen uit reguliere woonwijken. Op de nieuwe locaties blijft de overlast beperkt, mits de woonunits op genoeg afstand staan van de wijk. Bij ongeveer de helft van de bewoners zijn er door de nieuwe woonvorm verbeteringen in het gedrag, maar daarover in een later deel van deze serie meer.

Door heel Nederland

Een kleine greep uit de gemeenten die op dit moment bezig zijn met plannen voor de realisatie van asowoningen brengt de geïnteresseerde door heel Nederland: in bijvoorbeeld Haarlem, Waalwijk, Den Haag, Den Helder, Groningen, Krimpenerwaard, Oegstgeest, Kaag en Braassem, Nieuwkoop en Amersfoort zoekt de gemeente naar een geschikte locatie of is deze inmiddels al gevonden. Op al die plekken is de weerstand tegen de komst van de overlastgevers groot.

Weerstand krijgt vorm

Op Petities.nl, een website waar iedereen die dat wil digitaal handtekeningen kan verzamelen, staan ten minste acht actieve petities tegen de komst van asowoningen. Allemaal worden ze honderden keren getekend, soms wel duizenden keren. ‘Skaeve Huse boezemt angst in’, kopt de krant. Of ‘Juridische strijd tussen omwonenden en de gemeente Groningen brandt los’. En ‘Groen licht voor Skaeve Huse in Amersfoort, ondanks grote zorgen van omwonenden’ en als laatste ‘Nijmegen krijgt 13 asowoningen: Gemeente heeft schijt aan de bevolking'.

In de buurten waar gemeenten voornemens zijn asowoningen te plaatsen is de weerstand hevig. Inwoners zijn bang voor de problematiek die de nieuwe bewoners meebrengen. Bestuurders onderbouwen hun keuze door succesvolle verhalen uit andere gemeenten aan te halen. Toch is er eigenlijk geen enkel project te vinden dat probleemloos en zonder flinke weerstand doorgang kreeg.

Politiek roert zich

Niet alleen omwonenden zijn kritisch. Ook de lokale politiek ligt dikwijls dwars wanneer het college met een plan voor asowoningen om de hoek komt kijken. In Den Helder startte lokale partij Behoorlijk Bestuur zelf een petitie tegen de komst van een twaalftal asowoningen. Uiteindelijk schoot de gemeenteraad het plan af en moet B&W terug naar de tekentafel. Dat gebeurde ook in Waalwijk. Tot grote teleurstelling van het college werd daar na een lange periode van zoeken naar een geschikte locatie door een meerderheid van de raad roet in het eten gegooid.

Doorlooptijd

En zo gaat het bij heel veel projecten, waarna een deel van de gemeenten definitief afziet van het bouwen van de asowoningen. Ook projecten die uiteindelijk wel doorgang krijgen kennen vaak een lange voorgeschiedenis aan protest, rechtszaken en politieke discussie. Zo duurde het negen jaar voordat een zevental Skaeve Huse in Leidsche Rijn konden worden geplaatst. Eerdere pogingen van de gemeente Utrecht mislukte door de maatschappelijke weerstand. Zulke doorlooptijden zijn niet ongewoon als het gaat om asowoningen, wat ook betekent dat één bestuursperiode vaak niet genoeg is.

Cyclus

Zijn het niet de inwoners die tot de hoogste rechter gaan, dan is het vaak de gemeenteraad die grote twijfels heeft. De jarenlange planvoorbereiding komt daarmee niet eens altijd tot een resultaat. Uit voorzorg en als reactie op de onrust die de asowoningen veroorzaken besluiten gemeenteraden veelal om slechts een tijdelijke locatie beschikbaar te stellen. Wat weer als gevolg heeft dat de planvorming op een later moment opnieuw moet. Daarmee begint ook de maatschappelijke onrust weer opnieuw.