Spreidingswet waarschijnlijk pas volgend jaar van tafel

Het kabinet wil de spreidingswet, die de verdeling van asielzoekers over het land regelt, bij voorkeur pas intrekken na afloop van de eerste cyclus waarin gemeenten plekken kunnen aanbieden. Die loopt af op 31 januari 2026. Dat staat in de zogenoemde contourennota die vanaf maandag voorligt ter consultatie. PVV-asielminister Marjolein Faber en haar partijleider Geert Wilders drongen pas nog aan op meer haast met het ongedaan maken van de wet, die het mogelijk maakt onwillige gemeenten desnoods te dwingen om opvangplekken te regelen.

Door de spreidingswet pas volgend jaar in te trekken, wil het kabinet gemeenten en provincies duidelijkheid geven en geen afbreuk doen aan de afspraken die zijn gemaakt.

Dwangelement

Faber is van plan onderdelen van de spreidingswet in stand te houden, zonder dat die worden vastgelegd in een wet. Het door de minister en haar partij verfoeide dwangelement verdwijnt. Maar nog steeds zal eens in de twee jaar worden vastgesteld hoeveel opvangplekken nodig zijn. Vervolgens gaan gemeenten, provincies en het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA) overleggen om deze plekken over het land te verdelen.

Compenseren

In sommige gevallen is het volgens Faber ‘noodzakelijk’ om gemeenten te compenseren voor de opvangplekken die zij voor begin 2026 aanbieden. Gemeenten ontvangen ook nog steeds bepaalde uitkeringen waarop zij recht hebben volgens de spreidingswet.

‘Financieringsconstructie’

In de eerste cyclus van de spreidingswet hebben gemeenten plannen gemaakt om te zorgen voor 90.000 opvangplekken voor asielzoekers. Het kabinet wil met gemeenten in gesprek om te bekijken welke van deze opvangplekken langer kunnen blijven bestaan en belooft hier een ‘financieringsconstructie’ voor. Deze plekken zijn in de eerste plaats bedoeld voor asielopvang, maar andere groepen kunnen er ook terecht bij een lage instroom van asielzoekers.

Bewijs ontbreekt

De asielminister hoopt daarnaast dat door haar strenge wetten het aantal asielzoekers omlaag gaat en dus minder opvangplekken nodig zijn. Onder andere de Raad van State vindt dat het bewijs hiervoor ontbreekt. Faber houdt er ook rekening mee dat op den duur plekken vrijkomen die nu bezet zijn door gevluchte Syriërs en Oekraïners.

‘Meest eerlijke verdeling’

De Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) en het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA) blijven pleiten voor het behoud van de spreidingswet. De VNG heeft de contourennota ontvangen en beraadt zich de komende weken op een uitgebreidere reactie, laat een woordvoerder weten. ‘Blijft staan dat wij een voorstander blijven van de spreidingswet, omdat die de meest eerlijke verdeling van het aantal opvangplaatsen over gemeenten regelt.’

‘Hard nodig’

Ook het COA gaat de nota bestuderen. ‘Het is algemeen bekend dat wij de uitvoering van de spreidingswet hard nodig hebben voor het uitoefenen van onze wettelijke taak’, zegt een woordvoerder.