Prikkelarm wonen in Utrecht 'laatste redmiddel' voor kwetsbaren

Als (ongewilde) paddenstoelen schieten ze uit de grond: ‘asowoningen’. Steeds meer gemeenten kiezen ervoor om overlastgevers zo ver mogelijk weg van de ‘gewone’ burger te huisvesten. De Tweede Kamer wil een landelijke aanpak. In deze artikelenreeks kijkt Binnenlands Bestuur naar het hele bestuurlijke proces van begin tot eind. In het derde deel: de zorg in de praktijk.

Lees hier deel één: de discussie en de besluitvorming.

Lees hier deel twee: de locatie.

Stigma

Ingrid Verkerk is Unit Manager bij de Tussenvoorziening, de Utrechtse organisatie die kwetsbare mensen op verschillende manieren helpt. Bijvoorbeeld door het bieden van onderdak. Zo ook voor zeven mensen die in Utrecht Leidsche Rijn in Skaeve Huse wonen. Verkerk is nogal teleurgesteld over het gebruik van de term ‘asowoningen’, ook in deze artikelenreeks. Niet alleen is het stigmatiserend en zorgt het voor onnodige extra weerstand: het dekt volgens haar ook niet eens de lading.

'Dekt de lading niet'

‘Het woord ‘aso’ geeft geen goed beeld van de mensen die bij ons wonen. Dan denk je aan mensen die overlast veroorzaken door alcohol en drugs, of door gewelddadig gedrag. Dat is niet wat je ziet als je bij onze locatie komt.’ Verkerk vertelt dat er in de zeven woningen in Utrecht meerdere mensen wonen met verzamelproblematiek. Ook wel bekend onder de term ‘hoarding’. Mensen veel spullen verzamelen en daardoor hun omgeving ook ongezond of onveilig maken.

Selectie

‘Dat zorgt voor problemen als mensen in een reguliere woning wonen. Buren krijgen bijvoorbeeld last van stank. In Skaeve Huse kunnen we dat begrenzen. Het zijn mensen die niet goed kunnen voldoen aan de standaarden die worden verwacht in een reguliere wijk. Dat maakt ze geen aso’s.’ De Tussenvoorziening selecteert in overleg met ketenpartners welke mensen er in aanmerking komen voor een woning. Die selectie heeft te maken met de individuele problematiek, maar ook met de groepsdynamiek.

Vaste groep

Het komt overigens niet vaak voor dat iemand verhuist, van en naar de Skaeve Huse. Waar andere organisaties zeggen er naar te streven dat iemand na een periode weer terug kan naar een reguliere woning, heeft de Tussenvoorziening dat streven niet voor deze bewoners. ‘Dat is voor hen geen haalbare doelstelling’, zegt Verkerk. ‘De meeste mensen die bij ons komen zijn al op een leeftijd waarbij grote verbeteringen heel lastig te behalen zijn. Ons doel is mensen helpen en het gedrag begrenzen, maar de problematiek verandert niet zomaar. Mensen blijven wel zichzelf.’

Deense cijfers

‘Mensen vertrekken bij wijze van spreken alleen uit de Skaeve Huse wanneer ze komen te overlijden.’ Uit een in 2010 door het SEV (nu Platform 31) gepubliceerde evaluatie over verschillende Skaeve Huse projecten in Denemarken bleek dat van de 89 bewoners die in het jaar 2000 al in een Skaeve Huse woonde er vier jaar later 18 waren uitgezet wegens wangedrag of huurachterstand. 17 waren er overleden, 12 opgenomen in een instelling, 6 van hen woonde inmiddels weer in een normale woning en nog eens 6 leefden op straat. Van de groep woonde er vier jaar later 30 nog steeds in de bijzondere woonvorm.

'Prikkelarm wonen'

Volgens Verkerk is de situatie in Utrecht gemoedelijk, prikkelarm wonen is volgens haar de beste omschrijving. Er staat naast de 7 woningen nog een kantoortje voor de medewerker van de Tussenvoorziening die dagelijks aanwezig is. Daar halen de bewoners ook vaak een kop koffie en praten ze bij. Veel van de cliënten krijgen ook nog een ambulante behandeling. Zorgverleners van de Tussenvoorziening of andere instanties komen dan langs op locatie. Als gedrag dreigt te escaleren wordt er ingegrepen.

Wijk komt dichterbij

‘De prikkelarme omgeving is wel langzamerhand iets minder prikkelarm geworden, moet ik toegeven. Toen de woningen werden neergezet was de hele omgeving braakliggend. Er is flink gebouwd, en de wijk komt steeds dichterbij. Dat vraagt extra aandacht voor onze bewoners, maar ook voor de omgeving, om te zorgen dat er geen overlast ontstaat.’

'Overlast verwaarloosbaar'

Want daar zijn buurtgenoten van de Skaeve Huse doelgroep vaak bang voor, zo bleek al in het eerste deel van deze serie. Maar hoe terecht is dat? Volgens Verkerk is de angst vaak overtrokken. ‘Begrijp me niet verkeerd: ik kan me er van alles bij voorstellen dat je als buurtbewoner hoort over de komst van Skaeve Huse en dat je daar wat terughoudend op reageert. Maar wat ik in de praktijk zie aan overlast is echt verwaarloosbaar.’

Incidenten

Incidenten zijn er wel op verschillende plekken in het land, zo moet Verkerk ook toegeven. Zo werd in Heerlen begin april dit jaar zelfs een hulpverleenster doodgestoken door een bewoner van Skaeve Huse. Hierop stopten ten minste twee gemeenten met de voorbereidingen voor een eigen locatie voor de woonvorm. De Tussenvoorziening ziet geen aanleiding om te denken dat er bij Skaeve Huse een grotere kans op incidenten is dan bij andere woonvormen.

Laatste redmiddel

‘Een groot deel van de doelgroep, bijvoorbeeld de mensen met verzamelproblematiek, zorgt alleen voor overlast in een reguliere wijk, maar hier niet. Onze cliënten zijn prima aanspreekbaar en kunnen prima verantwoordelijk worden gehouden voor hun gedrag.’ Dat betekent niet dat het niet gaat om ernstige problematiek. In veel gevallen zijn Skaeve Huse echt een laatste redmiddel. ‘Als dit mislukt, als mensen niet in de woning kunnen blijven, dan resteert vaak maar één ding. En dat is de straat.’