Effectiviteit handreikingen en standaarden jeugdzorg is beperkt

Sinds de decentralisatie in 2015 wordt het jeugdzorgstelsel geplaagd door versnippering en variatie in processen. Met als gevolg: hoge administratieve lasten, vooral voor zorgaanbieders. Handreikingen en standaarden moeten deze regeldruk verlagen en de uniformiteit vergroten. Maar de effectiviteit van deze instrumenten is beperkt, blijkt uit onderzoek van de Jeugdautoriteit.

Handreikingen en standaarden dragen slechts gedeeltelijk bij aan het verminderen van administratieve lasten en het verbeteren van processen. Gemeenten en zorgaanbieders erkennen dat er de afgelopen jaren goede stappen zijn gezet richting meer standaardisatie, maar zien ook de beperkingen van zowel de instrumenten als de manier waarop ze momenteel worden ingezet.

Vrijblijvendheid

Zo worden om te beginnen veel handreikingen en standaarden nog te weinig toegepast. Dat komt onder andere doordat veel instrumenten niet verplicht zijn en gemeenten en jeugdzorgregio’s ze op hun eigen manier interpreteren, verklaart de Jeugdautoriteit (JA). Deze vrijblijvendheid kan bewust zijn, zoals bij handreikingen die enkel suggesties geven. Maar vrijblijvendheid kan ook ontstaan wanneer een instrument wel bindend is, maar het toezicht op de naleving ontbreekt.

Afwijken

Volgens de JA is vrijblijvendheid ‘een belangrijke beperkende factor’ voor de effectiviteit van handreikingen en standaarden. ‘Vooral gemeenten en regio’s, die de keuzes in het administratieve proces hoofdzakelijk bepalen, blijken vaak af te wijken van standaarden’, is te lezen in het rapport. Hierdoor blijft er variatie bestaan, terwijl juist standaardisatie het doel is. Dit zorgt ervoor dat de administratieve lasten nauwelijks afnemen.

Onbekend

Daarbij zorgen het versnipperde aanbod en de beperkte communicatie ervoor dat handreikingen en standaarden niet altijd bekend zijn, waardoor ze dus niet worden gebruikt. ‘Handreikingen en standaarden worden vanuit goede intenties ontwikkeld, maar sluiten vaak onvoldoende aan bij de behoefte van de gebruiker’, zegt JA-directeur Annemiek van der Laan.

Formele toezichthouder

De JA merkt op dat de conclusies van hun onderzoek moeten worden bekeken in het licht van de actuele ontwikkelingen. In het wetsvoorstel Verbetering beschikbaarheid jeugdzorg – dat regionale inkoop van specialistische jeugdzorg verplicht –  wordt gestuurd op formele standaardisatie. Een speciaal programma heeft de taak om deze zorgvormen te definiëren, productcodes en tariefgrenzen vast te stellen, en het proces van contracteren, registreren, declareren en verantwoorden te standaardiseren. Dit betekent dat er een formele toezichthouder komt die de standaarden opstelt en toeziet op het gebruik, waardoor naleving niet langer optioneel is. Met de aanstelling van deze regulator zal dus een deel van de huidige handreikingen en standaarden vervallen. 

Lessen

Maar zover is het nog niet, waarschuwt de JA. De huidige handreikingen en standaarden blijven voorlopig nog relevant. Ook als de formele regulering er eenmaal is, zullen er nog steeds handreikingen en standaarden bestaan voor lokaal ingekochte zorgvormen. ‘Het is daarom van belang dat er lessen getrokken worden uit de huidige situatie’, concludeert de autoriteit.