Amsterdams manifest voor humaner drugsbeleid

De internationale conferentie ‘Dealing with Drugs’ van afgelopen vrijdag in de Amsterdamse Beurs van Berlage kan ‘historisch’ worden genoemd. Er werd namelijk niet zozeer gesproken over óf de drugsmarkt zou moeten worden gereguleerd, maar veeleer hóe.

Humaner drugsbeleid

Vooraf was er al enige publiciteit over de opvallende conferentie. In een interview met het FD zei de Amsterdamse burgemeester Femke Halsema, organisator van de conferentie en criminoloog, al dat ‘de internationale strijd tegen drugs zulke perverse effecten heeft dat wij daar inmiddels meer last van hebben dan van de drugs zelf’. Tijdens de conferentie opperde ze een ‘coalition of the willing’ te willen vormen die regulering van de drugsmarkt voorstaat. In een inmiddels gepubliceerd manifest wordt een humaner drugsbeleid gepropageerd. Tijdens een pauze van de conferentie nam Halsema even de tijd voor een interview met Binnenlands Bestuur.

Wat heeft u eigenlijk al geleerd op deze conferentie?

‘Nou, het versterkt veel argumenten die ik eigenlijk al had. Het geeft heel veel feiten en het is heel overtuigend. Een van de meest overtuigende verhalen vond ik die van de Engelse politieagent Neil Woods die uitlegde hoe zijn successen als politieagent hebben bijgedragen aan het vergroten van het probleem. Hij vatte het op een hele akelige, maar ook overtuigende manier samen: de war on drugs leidt tot een survival of the fittest. De meest professionele, hardste, meest gewelddadige criminelen gaan de markt beheersen en overleven. Dat is waar we mee te maken hebben. En dat geeft ook de urgentie aan van het vinden van een alternatief.’

Woods vertelde dat na een zeven maanden durende undercoveroperatie, waarbij 90 mensen werden opgepakt, de straat in totaal twee uur vrij was van drugs.

‘Precies. Twee uur.’

Hoe kunnen lokale overheden nu een rol spelen in de door u gewenste verandering van koers van het drugsbeleid?

‘Ik heb altijd gezegd dat je dit niet lokaal of landelijk helemaal kunt oplossen. Je zult internationale afspraken moeten maken. We kunnen wel als burgemeesters en lokale bestuurders samen een front vormen. Niet door irreële oplossingen voor te stellen, maar wel door de feiten te verzamelen en ook te laten zien aan de hand van voorbeelden uit het buitenland dat het anders kan. Kijk wat ze doen in Bern, in Zwitserland, niet het meest progressieve land van de wereld. Daar gaan ze toch kijken of er een experiment rond medische verstrekking van cocaïne kan plaatsvinden en wat dat kan betekenen.  Misschien is het geen succes, maar het is in ieder geval een experiment. Waarom zouden wij rond MDMA geen experimenten doen? Het wordt in Nederland geproduceerd en is een relatief ongevaarlijke drug, in ieder geval veel minder gevaarlijk dan bijvoorbeeld alcohol is. Waarom zouden we niet kijken of we op een legale manier mensen die dat gebruiken kunnen helpen, zodat ze niet afhankelijk zijn van de straat en criminele dealers?’

Onlangs was er in Rotterdam een campagne, waarin de gebruikers ervan werden beschuldigd dat zij bloed aan hun handen hadden, omdat zij de criminele handel in drugs in stand houden. De minister van Justitie en Veiligheid gaat mee in dat narratief, zij noemt de discussie over regulering ‘borrelpraat’ vindt het ‘geen issue’. Hoe kijkt u daarnaar?

‘Het lijkt mij ontzettend onhandig om gebruikers alsmaar de schuld te geven. Mensen gebruiken al eeuwen genotsmiddelen, ook alcohol en nicotine. Dat is niet gezond. We moeten het gebruik ervan ontmoedigen en het proberen te voorkomen. Maar denken dat je de internationale markt voor cocaïne verandert door gebruikers de schuld te geven is volstrekt naïef. En alle feiten wijzen ook de andere kant op en geven ons gelijk. Als we cocaïne en andere drugs gevaarlijk vinden, dan is het absurd om die in handen te leggen van criminelen. Dan moeten we die bij de criminelen weghalen.’

Die urgentie moet dan nog wel bij de minister postvatten.

‘Op een gegeven moment zal de wal het schip keren. Inmiddels geven we landelijk meer dan 3 miljard uit aan politie en justitie. Bijna 80 procent van de politie-inspanningen gaat op aan drugscriminaliteit. Intussen zien we recordvangsten in de Rotterdamse en Antwerpse havens, maar blijven de prijzen hetzelfde, is het drugsgebruik wijdverspreid en moet er een moment komen dat zelfs deze minister zal moeten erkennen dat het beleid faalt.’

Zou de prioriteit in het beleid ook meer moeten komen te liggen op de aanpak van ondermijning in plaats van op de drugscriminaliteit?

‘Ja, de nadruk op kilo’s is helemaal niet goed en interessant, want het zegt niets over het succes van je beleid. Het zegt vooral iets over de omvang van de markt en die is blijkbaar zo ontzettend groot dat ook recordvangsten geen enkele invloed hebben, want er ontstaat geen schaarste. Georganiseerde misdaad zullen we moeten blijven bestrijden. Je kunt daar niet mee ophouden. Eén: haal de producten bij ze weg. Zorg dat ze geen markt hebben. Twee: bestrijd hen via hun geld. Het gaat hen om geld en macht. Probeer via witwasregelingen en het tegengaan van ondermijning de legale economie zo goed mogelijk te beschermen tegen criminelen en hen van hun geld te ontdoen.’

Tot slot, in uw openingsspeech sprak u over een Amsterdams manifest. Wat behelst dat?

‘Eigenlijk is dat de conclusie op de dag. Wat wij, als hier aanwezige ‘coalition of the willing’, een grote groep internationale bestuurders, beleidsmakers, wetenschappers, mensen uit de rechtshandhaving en politieagenten, samen als doelen formuleren en de wijze waarop we dat de komende jaren willen bereiken. Het manifest staat open voor ondertekening op onze website.’