De asielkwestie in afhakend Nederland

De plannen van minister Keijzer om de voorrang van statushouders op een sociale huurwoning te verbieden, zijn haar op stevige kritiek komen te staan.

De VNG sprak van chaos en verwarring, omdat minister Faber net de portemonnee had getrokken voor gemeenten die meer statushouders tijdelijk willen huisvesten. ‘Tegenstrijdig’, constateerde de VNG. ‘Ineffectief beleid en als gevolg daarvan ook een situatie die niet uit te leggen is aan bewoners’. Een groep wethouders deed er met een publieke brief nog een schepje bovenop. De oplossing van Keijzer zou ook nog eens voor extra problemen zorgen. Meer tentjes met dakloze asielzoekers in stadsparken, vreesde wethouder Balster van Den Haag, en meer woningen vol matrassen als de statushouders in de handen van de huisjesmelkers zouden vallen. Daarbij trokken de wethouders ook hun morele register open. ‘Het kabinet creëert het beeld dat de statushouders ervandoor gaan met ‘onze’ woningen’, fulmineerde wethouder De Vries van Utrecht. Terwijl de echte oplossing een verplichting tot het bouwen van meer sociale woningen zou zijn. ‘De schuld neerleggen bij mensen in een heel kwetsbare positie is onmenselijk.’ 

Al sinds de opkomst van Fortuyn proberen klassieke partijen de populistische revolte te keren met Oplossingen. Oplossingen nemen immers de maatschappelijke onvrede weg en daarmee ook de electorale wind uit de zeilen van de populistische partijen. Want dat is wat populisten niet in de aanbieding hebben: echte Oplossingen. Ondanks het ogenschijnlijk gebrek aan succes, is deze strategie de afgelopen twintig jaar in essentie dezelfde gebleven: hoe harder de electorale dreun, hoe groter de bestuurlijke werklust. Wij hebben u gehoord, we gaan nog harder aan de slag! 

Democratie gaat echter niet alleen over de effectiviteit van oplossingen, maar ook over de rechtvaardigheid van de verdeling van problemen. Gebrek aan dat laatste is een grote bron van de huidige onvrede. Dat was de centrale boodschap van de Atlas van Afgehaakt Nederland waarmee Josse de Voogd en René Cuperus in 2021 terecht furore maakten. 

Wie wil weten waar precies op de protestpartijen wordt gestemd, zal zien dat dit ook de plekken zijn waar heel veel andere ellende neerslaat. Op televisie nam De Voogd de kijkers mee naar een wijk in Velsen-Noord met veel migranten, gebrekkige bestaanszekerheid, weinig vaste contracten en een lagere levensverwachting door vervuiling van zware industrie. Waar de chique wijk Duin en Daal in Bloemendaal zelfs nog een hospice uit de backyard weet te houden, meerde ondanks een protestmars in Velsen-Noord een cruiseschip voor duizend asielzoekers aan. ‘We zijn geen racisten,’ probeerden de inwoners nog, ‘maar waarom moet dit probleem ook weer hier opgelost worden?’ 

Bij de voorrangsregeling van statushouders op sociale huurwoningen speelt iets vergelijkbaars. Op papier oogt het als een redelijke oplossing met een beperkte impact: slechts 5 tot 10 procent van het totaal aantal toewijzingen. Maar dat is niet de realiteit die een electoraal geograaf waarneemt. In het laatste nummer van Socialisme en Democratie, het tijdschrift van het wetenschappelijk bureau van de PvdA, prikt De Voogd de suggestie door dat die andere 90 tot 95 procent van de woningen ‘dus’ worden verdeeld onder degenen die op hun zolderkamertje op de wachtlijst staan. De concurrentie tussen die echte starters en de statushouders is om allerhande redenen veel feller en de impact op buurten zeker niet verwaarloosbaar. In peilingen scoort de steun voor de voorrangsregeling dan ook rond de 5 procent. 

Electoraal geograaf ben ik niet, maar ik heb wel jarenlang bezwaarzaken gehoord tegen het afwijzen van urgentieverklaringen. Niet zelden van redelijke mensen met oprechte wanhoop in de ogen. De voorrangsregeling voor statushouders speelde dan vaak een omfloerste rol in de discussie. 

Want de bezwaarmakers waren geen racisten, ze voelden zich alleen ontzettend in de steek gelaten door hun overheid. Verkeerden zij dan niet in een kwetsbare positie? Was hun situatie dan wel menselijk? Afhakend Nederland in de praktijk. Natuurlijk draagt het afschaffen van de voorrangsregeling voor statushouders niets bij aan een oplossing. Maar zolang er nog geen doorstroomlocatie is gevestigd in Duin en Daal van Bloemendaal, helpt het in elk geval wel bij het eerlijker verdelen van de problemen.