Den Haag mag fossiele reclame blijven verbieden

Het verbod op fossiele reclames in Den Haag is toegestaan, oordeelde de rechtbank vrijdag na een kort geding dat reisbranchevereniging ANVR en TUI tegen het verbod hadden aangespannen. De voorzieningenrechter in Den Haag heeft alle bezwaren van de reisorganisaties afgewezen.

Vrijheid van meningsuiting

ANVR en TUI vonden het reclameverbod in strijd met de vrijheid van meningsuiting en met de vrijheid van ondernemerschap. Ook vonden de partijen dat dit verbod de uitstoot binnen de gemeente niet zou verminderen, en ze betoogden dat de gemeente niet de bevoegde partij was om het verbod op te leggen. De rechtbank ging hier niet in mee. D-Reizen en Prijsvrij hadden zich bij het proces aangesloten. 

De rechtbank vindt het argument van de gemeente voldoende onderbouwd, waarin die stelt dat het reclameverbod bedoeld is om de negatieve effecten van klimaatverandering tegen te gaan en de gezondheid van de inwoners te beschermen. Daarmee is ook voldaan aan de voorwaarden voor het beperken van de vrijheid van meningsuiting, stelt de voorzieningenrechter.

Ook wijst de voorzieningenrechter erop dat de gemeente wel bevoegd is om dit verbod op te leggen. Dat de bijdrage van het verbod op landelijk en wereldwijd niveau 'gering is' doet daar niet aan af. 'Terecht heeft de gemeente erop gewezen dat alle beetjes helpen en dat de gemeente haar steentje wil bijdragen.'

Duurzame mijlpaal

Dat de voorzieningenrechter oordeelt dat het verbod op fossiele reclames in Den Haag is toegestaan, is een 'duurzame mijlpaal', zegt wethouder Robert Barker. Reisbranchevereniging ANVR en TUI hadden een kort geding aangespannen tegen het verbod. De bezwaren zijn afgewezen. Barker (buitenruimte, milieu) vindt het een belangrijke stap. 'Deze uitspraak laat zien dat gemeenten niet machteloos zijn, maar wel degelijk instrumenten hebben om de klimaatcrisis aan te pakken.' De Haagse Partij voor de Dieren is blij. 'Nu kunnen we meteen in andere Nederlandse gemeenten doorpakken', zegt raadslid Leoni Gerritsen.

Burgerbeweging Reclame Fossielvrij vindt ook dat andere gemeenten fossiele reclames nu moeten verbieden. "Dit is een doorbraak voor het verbod op fossiele reclame en de gezondheid van mens en planeet. Net zoals je geen effectief antirookbeleid kunt voeren met overal tabaksreclames om je heen, werkt klimaatbeleid niet als fossiele brandstoffen nog volop worden gepromoot."

Eerste ter wereld

Het reclameverbod geldt sinds 1 januari voor producten die fossiele brandstoffen gebruiken. Daaronder vallen ook vliegreizen. Bedrijven mogen wel hun merknaam of groene producten aanprijzen op reclamezuilen in de stad. Tot 1 mei is er een overgangsregeling waarin nog geen boetes worden uitgedeeld.

Den Haag is de eerste stad in de wereld die fossiele reclames via lokale wetgeving verbiedt. Het verbod is vastgelegd in de Algemene Plaatselijke Verordening (APV) van de gemeente. Op 12 september 2024 heeft de gemeenteraad ingestemd met een wijziging van de APV, waardoor het verbod op 1 januari 2025 in werking is getreden.​ Het verbod geldt onder meer voor vliegreizen, benzineauto’s, cruisevakanties en fossiele energiecontracten. Andere steden hebben vergelijkbare stappen ondernomen, maar vaak via andere middelen zoals contractuele afspraken of beleidsmaatregelen. Zo heeft Edinburgh in Schotland advertenties voor SUV's, cruisevakanties, luchtvaartmaatschappijen en fossiele brandstoffen verboden op gemeentelijke eigendommen als onderdeel van hun klimaatbeleid .

Verbod op vleesreclame

In Nederland hebben steden als Amsterdam en Haarlem ook maatregelen genomen om fossiele reclames te weren, maar deze zijn doorgaans gebaseerd op beleidsafspraken in plaats van wettelijke verboden. De provincie Noord-Holland probeerde eerder al wel een verbod op reclames voor onder meer vlees, vis, bezine-auto's en vliegreizen op de ruim 170 bushokjes langs provinciale wegen in te voeren. Dat verbod kreeg echter geen meerderheid, mede, mede omdat de provincie jaarlijks naar schatting 20.000 euro minder zou binnenkrijgen als dergelijke reclames zouden worden verboden.