Samen tegen ondermijnende criminaliteit

Tijdens de Week tegen de georganiseerde ondermijnende criminaliteit, was er extra aandacht voor een probleem dat allang geen randverschijnsel meer is. Explosies, schietpartijen en ondermijnende constructies zijn niet beperkt tot ‘het criminele circuit’ – ze raken de volledige samenleving tot in haar haarvaten.

Eind maart nog. Midden op de dag, in een woonwijk in Oosterhout, werden twee mannen doodgeschoten. De dader is gevlucht, sporen ontbreken. Eerder diezelfde maand, de verwoestende brand in het historische centrum van Arnhem. Vermoedelijk aangestoken door een ‘bekende overlastgever’. En enkele maanden eerder ging in Den Haag een hele benedenverdieping in vlammen op en stortte een deel in na een explosie. Zes dodelijke slachtoffers. Het werd bestempeld als ‘relatieconflict’, maar wat zegt het dat iemand zo makkelijk mensen weet te vinden die voor hem een explosief plaatsen?

Het is het topje van de ijsberg. Explosies in woonwijken zijn aan de orde van de dag. En intussen krijgt het publiek te horen dat het ‘afrekeningen in het criminele circuit’ betreft. Dat klinkt alsof het alleen tussen ‘hen’ blijft. Maar dit soort geweld vindt plaats in gewone straten, tussen onschuldige buren en omstanders.

Niet zichtbaar, wel verwoestend

Niet alle vormen van ondermijning zijn zo zichtbaar. Zorgfraude, vaak gepleegd door professionele criminelen, is inmiddels vaste prik. Het gaat niet meer over een enkele foute declaratie. Het gaat over systematisch misbruik van kwetsbare mensen: criminelen die zorgorganisaties oprichten, vergoedingen vangen voor zogenaamd geleverde zorg, maar nauwelijks iets aanbieden.

En dan is er vastgoed. Ondermijning is hier vaak minder opvallend, maar minstens zo schadelijk. Denk aan panden die worden gebruikt voor drugshandel, illegale prostitutie of het uitbuiten van arbeidsmigranten. Waar geldstromen ondoorzichtig zijn, ligt misbruik op de loer.

De Wet Bibob: voorkomen dat je faciliteert

Juist in deze context is het belangrijk dat gemeenten, provincies en andere overheden hun rol serieus nemen. De Wet bevordering integriteitsbeoordelingen door het openbaar bestuur (Wet Bibob) biedt een krachtig instrument om dat te doen. Daarmee kan worden onderzocht of een partij die een vergunning aanvraagt, een vastgoedtransactie wil aangaan of meedoet aan een aanbesteding, banden heeft met criminele activiteiten. Of er belastingschulden zijn, verdachte zakelijke relaties, signalen bij politie of OM.

Door deze preventieve aanpak kunnen overheden voorkomen dat criminelen via legale wegen – zoals vergunningen of vastgoedtransacties – hun activiteiten voortzetten of uitbreiden.

Een Bibob-toets is bijna een rechercheonderzoek, vóórdat je een overeenkomst aangaat. Want als overheid wil je niet degene zijn die onbedoeld de vergunning verleent voor een witwasconstructie. Integer bestuur begint met weten wie er aan je loket staat.

Wat wij doen

EIFFEL helpt met haar Bibob-specialisten van Team Veiligheid overheden om dit instrument goed in te zetten. Dat begint vaak bij beleid: hoe breid je Bibob-beleid uit naar bijvoorbeeld vastgoed? Hoe richt je het proces in? Hoe zorg je dat afdelingen als vastgoed, vergunningverlening en inkoop de juiste signalen herkennen?

Daarna gaat het om de uitvoering: het toetsen van aanvragen, het verzamelen en beoordelen van informatie, het doorzetten naar het Landelijk Bureau Bibob wanneer nodig. En minstens zo belangrijk: het opbouwen van een netwerk met politie, OM, belastingdienst en andere partners.

We trainen ambtenaren, lichten externe partijen voor, waaronder makelaars of zorgaanbieders, en zorgen dat Bibob een praktische manier is om als overheid je integriteit te bewaken.

Misbruik tegengaan

De kracht van georganiseerde criminaliteit zit in het misbruik van legale structuren. Zorggeld. Vergunningen. Subsidies. Gebouwen. Overheden staan letterlijk aan de poort. Wat we toelaten of niet, maakt uit. De Week tegen Georganiseerde Ondermijnende Criminaliteit is een goed moment om stil te staan bij die verantwoordelijkheid, en om die verantwoordelijkheid om te zetten in actie.