ROB: Afschaffen SPUKS betekent niet meteen meer beleidsvrijheid

De Raad voor het Openbaar Bestuur (ROB) is kritisch over de voorgenomen overheveling van specifieke uitkeringen naar de vrij besteedbare fondsen en de 10 procent efficiëntiekorting die daarmee gepaard gaat. Het is volgens de ROB maar de vraag of de overheveling naar het gemeentefonds de gewenste effecten heeft. De 10 procent korting is volgens de Raad niet onderbouwd en niet realistisch.

Bureaucratische lasten

Het kritische advies van de ROB is in zekere zin verrassend, omdat de instantie ook meermaals gepleit heeft voor een vermindering van de specifieke uitkeringen. Dit vanwege de onnodig bureaucratische lasten en omdat het de bestedingsvrijheid van decentrale overheden zou vergroten. Daarmee zou een meer doelmatige afweging mogelijk zijn op het meest passende bestuurlijk niveau.

Verrommeling

Volgens de ROB voert het kabinet de overheveling nu vooral door uit budgettaire overwegingen, een besparing. Dat is het verkeerde motief, stelt de Raad, en dat draagt bij aan een verrommeling van de bestuurlijk-financiële verhoudingen. ‘Het streven zou er immers op gericht moeten zijn dat de bekostiging in lijn is met de grondgedachte achter de financiële verhoudingen, namelijk dat de financiële verantwoordelijkheden moeten liggen bij de bestuurslaag die de uitkomsten van het beleid mag bepalen.’

Niet realistisch

Daarbij komt dat de besparing die het rijk denkt te bereiken volgens de ROB niet realistisch is. Een besparing van 10 procent is veel te hoog voor alleen het verminderen van de administratielasten. In de praktijk is de administratie- en verantwoordingslast voor gemeenten en provincies ‘bij lange na’ geen 10 procent van het totale budget. Daarnaast moet verantwoording volgens de ROB niet alleen gezien worden als een budgettaire last, maar ook als noodzakelijke kosten binnen het democratische proces.

Verantwoording

Het alleen overhevelen van de specifieke uitkeringen naar de algemene uitkering van het gemeentefonds en het provinciefonds zou daarnaast betekenen dat colleges zich meer moeten gaan verantwoorden aan gemeenteraden en de Staten. De gelden zijn dan immers niet meer geoormerkt, waardoor er meer politieke sturing zal moeten plaatsvinden. Dat kan volgens de ROB overigens alleen wanneer tegelijk met de overheveling van de gelden ook specifieke regelgeving wordt ingetrokken.

Sturingsmogelijkheden

Want, wanneer alleen de middelen vrij besteedbaar worden maar de wettelijke taken gelijk blijven, zijn er in de praktijk nog steeds niet meer sturingsmogelijkheden voor decentrale overheden. ‘Zonder nadere aanpassing in wet- en regelgeving en het bijstellen van het ambitieniveau zal deze wijziging illustratief blijken te zijn voor de verrommeling in de bestuurlijk-financiële verhoudingen die de Raad eerder constateerde.’

Niet elke SPUK

Verder benoemt de ROB dat niet iedere SPUK dient te verdwijnen. Sommige uitkeringen zijn bijvoorbeeld bedoeld voor specifieke regio’s, of gemeenschappelijke regelingen. Een overheveling naar het gemeentefonds met een korting van 10 procent leidt betekent dan dat de taakuitvoering in gevaar komt of dat de gemeenten opdraaien voor tekorten. Inmiddels is duidelijk dat het rijk samen met gemeenten en provincies per SPUK gaat kijken of overheveling mogelijk is.