Kamerbrief over gemeentefonds: ‘VNG zal niet blij zijn’

Ambtenaren van het Ministerie van Financiën verwachten dat de VNG niet blij is met een brief over de nieuwe normeringssystematiek van het gemeentefonds die de staatssecretaris naar de Kamer heeft gestuurd. De Kamer gaf het kabinet via een motie opdracht om samen met gemeenten de gevolgen van de nieuwe berekeningswijze inzichtelijk te maken, maar dat was volgens het ministerie niet mogelijk. Daarom staat in de brief alleen de visie van het kabinet, en die strookt niet met wat de gemeentekoepel vindt.

Gemeentefonds

De Kamerbrief bevat niets meer dan een uiteenzetting van de toekomstige ontwikkeling van het gemeente- en provinciefonds onder de nieuwe BBP-systematiek. Sinds 2024 is de indexatie van het gemeentefonds namelijk gebaseerd op de groei van het bruto binnenlands product. Daarvoor was het gemeentefonds gekoppeld aan de uitgaven van het rijk. Er was vanuit gemeenten veel kritiek op de onzekerheid die dit met zich meebracht. De overgang naar het nieuwe stelsel zorgt echter wel voor een tegenvaller van in totaal 2,4 miljard euro.

Motie

Kamerleden Chakor (GroenLinks-PvdA) en Van Nispen (SP) dienden afgelopen november een motie in waarmee ze de regering verzochten ‘de financiële effecten en voor- en nadelen van de nieuwe berekeningswijze taakmutaties samen met medeoverheden inzichtelijk te maken’. De politici wilden duidelijkheid, naar eigen zeggen omdat de VNG stelt dat deze nieuwe methode leidt tot extra nadeel voor gemeenten. Het welbekende ravijnjaar. Ook zou de nieuwe methodiek de transparantie van het gemeentefonds juist vertroebelen.

Kamerbrief

Hoewel het kabinet nu invulling geeft aan de motie door in de brief uitgebreid uitleg te geven over de nieuwe normeringssystematiek, laat ze het laatste gedeelte van de motie achterwege: namelijk dat medeoverheden betrokken zouden moeten worden bij de totstandkoming van de Kamerbrief. In de ambtelijke stukken die bij de brief horen staat: ‘Eventuele feitelijke onjuistheden kunnen we altijd aanpassen, maar afstemming met VNG zal niet mogelijk zijn.’ Een woordvoerder van de staatssecretaris laat weten dat hier simpelweg geen tijd voor was.

'VNG zal niet blij zijn'

Uit de stukken blijkt ook dat de VNG hiervan al op de hoogte is. De gemeentekoepel zou bij het ministerie zelfs al hebben aangedrongen op het samen opstellen van een de brief. Toch kiest het ministerie ervoor het stuk alleen ter kennisneming aan te bieden aan zowel de VNG als het IPO. De ambtenaren concluderen vervolgens dat specifiek de VNG daarom ‘niet blij’ zal zijn met de Kamerbrief. Daarnaast speculeren de ambtenaren er openlijk over dat de Kamerleden van GroenLinks-PvdA en SP de motie hebben ingediend op verzoek van de gemeentekoepel.

'Ravijn'

Niet alleen over de vorm en het gebrek aan samenwerking verwachten de ambtenaren ontevreden geluiden uit de decentrale overheid. De laatste maanden is sterk duidelijk geworden dat de visie van het rijk en de VNG over de ernst van het naderende ravijnjaar sterk uiteenlopen. Ook deze brief komt volgens de rijksambtenaren niet overeen met het beeld dat de koepels zelf schetsen over het ‘ravijn’, een woord dat het ministerie inmiddels dus tussen aanhalingstekens schrijft. In de brief zelf spreekt de staatssecretaris over 'de terugval in inkomsten waar gemeenten en provincies over spreken', wanneer hij aan het ravijnjaar refereert.