‘Niet ons idee’, VNG baalt van financiële domper 2025

‘Een scherpe rand’ en ‘een bittere pil’. Zo noemt de VNG de keuze van het rijk om gemeenten in 2025 met 675 miljoen te korten via het gemeentefonds. Hoewel het demissionair kabinet gemeenten in de voorjaarsnota tegemoet komt voor de jaren vanaf 2026, komt er volgend jaar opeens een nieuwe uitdaging om de hoek kijken.

Lagere uitkering

De VNG zat zelf om tafel bij de onderhandelingen die hebben geleid tot de eenmalige miljoenenkorting op het gemeentefonds. Het is het resultaat van het besluit om al dit jaar over te stappen naar de nieuwe financieringssystematiek, waarbij het gemeentefonds wordt geïndexeerd op basis van het bruto binnenlands product. Dat leidt op korte termijn tot een lagere uitkering voor decentrale overheden.

Minder compensatie in 2025

Terwijl het rijk die afname van het gemeentefonds dit jaar, en in de jaren 2026 tot en met 2029 volledig compenseert, is dat in 2025 niet het geval. Een zuivere toepassing van de nieuwe systematiek zou leiden tot een afname van de rijksbijdrage met ruim 1,3 miljard. Het rijk brengt dit terug naar een afname van 675 miljoen. Die gaat dus af van het totale gemeentefonds van ongeveer 31,5 miljard. Een afname van ruim twee procent.

VNG zat aan tafel

Gemeenten zullen het dus met minder moeten doen, volgend jaar al, en niet pas in ‘ravijnjaar’ 2026. In een brief aan de leden schrijft de VNG dat ze minder middelen uit het gemeentefonds gaan ontvangen dan op grond van de septembercirculaire mocht worden aangenomen. 'Dat betekent dat alle gemeenten voor de keuze staan hoe dit verwerkt moet worden in de meerjarenbegroting 2025 – 2028.'

'Kabinet heeft besloten'

De VNG noemde het besluit van het rijk in een eerste reactie ‘een bittere pil’. Binnenlands Bestuur heeft de koepelorganisatie, die met het rijk om tafel heeft gezeten in onderhandelingen over het gemeentefonds, gevraagd of- en waarom zij akkoord is gegaan met het negatieve resultaat voor gemeenten.

Daarop laat een woordvoerder weten dat er een reeks intensieve gesprekken zijn geweest met het demissionaire kabinet, ‘en het kabinet heeft op basis van die gesprekken een besluit genomen.’ Over het resultaat voor 2025 zegt de VNG: ‘het mag duidelijk zijn dat een uitname uit het gemeentefonds in 2025 niet ons idee was’. Wel benadrukt de VNG dat er ook positieve resultaten zijn behaald, specifiek het afschaffen van de opschalingskorting, een rechtvaardiger risicoverdeling voor de WMO en het verminderen van het aantal specifieke uitkeringen.

Nog 2 miljard

Al die maatregelen in acht genomen betekent de voorjaarsnota voor gemeenten, ondanks de domper in 2025, een structurele plus van ongeveer een miljard per jaar. Van het gat dat wordt geslagen in het ravijnjaar resteert dan nog twee miljard. Daarom is de VNG ook niet klaar met haar lobby richting het rijk. ‘Als er geen geld bij komt zal het aantal taken van gemeenten verminderd moeten worden, zullen de ambities van het rijk op bijvoorbeeld woningbouw omlaag moeten of gaan de lokale lasten omhoog. Die keuzes maken we graag in goed overleg.’