Financieel interbestuurlijk toezicht mogelijk op de schop

De manier waarop provincies beoordelen of gemeenten de financiën op orde hebben gaat mogelijk op de schop. Dat blijkt uit een briefing die ambtenaren van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) eerder deze week gaven aan de Tweede Kamer.  BZK wees er tijdens de briefing op dat slechts één gemeente dit jaar onder preventief toezicht is gesteld, maar erkent ook dat daarmee niet het hele verhaal wordt verteld.

Briefing

De technische briefing stond in het teken van de gemeente- en provinciefinanciën, en de gevolgen van de nieuwe berekeningswijze voor het gemeentefonds en het provinciefonds. Terwijl gemeenten al langer alarm slaan over het ravijnjaar, en daarbij meermaals steun kregen van de provinciaal toezichthouder, blijkt BZK bij haar standpunt dat de zaken niet zo alarmistisch zijn als door de decentrale overheden voorgesteld.

Reserves

Zo liet het ministerie iets minder dan een jaar geleden al aan Binnenlands Bestuur weten van mening te zijn dat gemeenten het ravijnjaar moeten kunnen overbruggen, mede door de flink gegroeide reservepositie. In de briefing aan de Kamer herhaalde ambtenaren van BZK dit standpunt. Hoewel het ravijnjaar een uitdaging is voor gemeenten, en er ‘lastige keuzes’ zullen moeten worden gemaakt, blijft het uitgangspunt van het rijk dat lokale overheden voldoende vet op de botten en flexibiliteit hebben om daarmee om te gaan.

Structureel evenwicht

Zo wees Menno de Graaf, het hoofd van de afdeling die zich bij BZK bezighoudt met de financiën van medeoverheden, erop dat in de beoordeling van de financiële gezondheid van gemeenten het gaat om structureel evenwicht. Een incidentele tegenvaller als het ravijnjaar, en een eventueel daaropvolgend exploitatietekort, is volgens BZK niet direct aanleiding om te stellen dat een gemeente in financiële problemen verkeert. Daarnaast hebben gemeenten de ruimte gekregen een deel van hun algemene reserve in te zetten voor structurele tekorten. Inmiddels maken 46 gemeenten daar gebruik van, aldus De Graaf.

Toezicht

Wanneer een gemeente geen structureel evenwicht heeft in de begroting, maar dit wel aantoonbaar herstelt in de drie jaar daarna, krijgt een gemeente alsnog een positieve beoordeling. De uitkomst is dat dit jaar slechts één gemeente onder preventief toezicht staat. Daarnaast is er één Artikel 12-gemeente, Vlissingen, maar de financiële problemen daar zijn als een stuk ouder. Toch wil BZK mogelijk veranderingen gaan doorvoeren in de manier waarop provincies gemeenten beoordelen. Het rijk is daarover op dit moment in gesprek met zowel de VNG als met de provinciaal toezichthouders.

Regime uitbreiden

‘We willen bezien of we de huidige norm van een structureel financieel evenwicht kunnen aanvullen met andere toetsingscriteria. Bijvoorbeeld de vermogenspositie van gemeenten, de financiële wendbaarheid en de financiële weerbaarheid. Ook bekijken we de inzet van een breder risicomodel.’ Volgens BZK wordt hiermee niet zozeer een ‘groot probleem’ opgelost, maar gaat het om een nuttige doorontwikkeling van het financieel toezicht. Of het betekent dat er strengere regels komen voor gemeenten is nog niet duidelijk.

Balans

BZK erkende tijdens de technische briefing meermaals de zorgen van gemeenten over het naderende Ravijnjaar. Met lijkt er bij het rijk begrip te zijn voor het groeiende takenpakket en de scheefgroei van de baten en lasten binnen het sociaal domein. Op 11 maart is er weer overleg tussen de VNG en het kabinet. Daarbij zal concreter worden ingegaan op de opvolging die het rijk wil geven aan de bevindingen van de Commissie Van Ark.