Ambtenaar relatief vaak betrapt op middelengebruik

Van de werkgevers binnen het openbaar bestuur heeft 15 procent wel eens een medewerker betrapt op het werken onder invloed van alcohol of drugs, of het vermoeden gehad dat dit speelde. Dat blijkt uit onderzoek door Panteia en Vhp. Daarmee scoort de sector relatief hoog: alleen in de bouw, de zware industrie en de detailhandel komt het vaker voor. Verder zette een aantal werkgevers alcoholtests in terwijl dat eigenlijk niet mocht.

Onderzoek

De resultaten zijn samengesteld op basis van telefonische enquêtes met 1.471 werkgevers uit 7 sectoren. De horeca is niet onderzocht. Eerder onderzoek liet zien dat alcohol- en drugsgebruik daar het vaakst voorkomt. Naast het openbaar bestuur, de bouw, de zware industrie en de detailhandel hebben de onderzoekers ook gekeken naar de zakelijke dienstverlening, de gezondheidszorg en het onderwijs.

Onderwijs

Oorspronkelijk was voorzien om de sectoren openbaar bestuur en onderwijs als één te behandelen onder de noemer ‘publieke sector’. Uit de enquêteresultaten bleken er echter grote verschillen te zijn tussen de sectoren. Binnen het onderwijs komt alcoholgebruik op de werkvloer volgens werkgevers vrijwel nooit voor. 99 procent van de werkgevers heeft het nog nooit meegemaakt, terwijl dat in het openbaar bestuur slechts voor 85 procent van de werkgevers geldt.

Incidenten

In vergelijking met de andere sectoren waar alcohol- en drugsgebruik op de werkvloer relatief vaak voorkomt gaat het binnen het openbaar bestuur vaker om incidenten en niet om een doorlopend probleem. In de bouw en de zware industrie komt het vaker voor dat iemand meermaals onder invloed op de werkvloer verschijnt. In 78 procent van de gevallen nemen werkgevers maatregelen zoals ontslag wanneer iemand herhaaldelijk op werk onder invloed verkeert. 60 procent van de werkgevers doet dat ook wanneer er alleen sprake is van een vermoeden van middelengebruik.

Gevolgen en afspraken

Van de werkgevers in het openbaar bestuur die ervaring heeft met alcoholgebruik op de werkvloer geeft een kwart aan dat het nadelige gevolgen heeft gehad. Bijvoorbeeld omdat het leidde tot verzuim, een verslechterde werksfeer of een gevoel van ongemak. In de sector zware industrie (89%) en bouwnijverheid (87%) zeggen werknemers het vaakst duidelijke afspraken te hebben gemaakt over wat wel en niet kan met betrekking tot alcohol en drugs op de werkvloer. De werkgevers in de specialistische zakelijke diensten en openbaar bestuur stellen dit relatief minder vaak toe te passen (68%).

Hulp en tests

Binnen het openbaar bestuur is er juist wel weer vaker hulp geregeld voor de medewerkers die onder invloed waren. Dat was in 90 procent van de gevallen zo. Slechts een kwart van de organisaties binnen de sector heeft expliciet een verbod op alcoholgebruik binnen het bedrijf. Het is slechts in uitzonderlijke gevallen toegestaan voor werkgevers om op alcohol en drugs te testen. 1,8 procent van de werkgevers in het openbaar bestuur geeft aan dit toch te hebben gedaan ondanks dat het niet mocht. Alleen in de bouw ligt dit percentage hoger. 4 procent van de werkgevers heeft behoefte aan alcohol- en drugstesten.

Verrassende resultaten

De onderzoekers vinden de resultaten opvallend. Bij hen bestond het beeld dat onder invloed zijn van medewerkers op de werkvloer juist in de industrie een groot probleem zou zijn en in het openbaar bestuur vrijwel niet. In een reactie op het onderzoek schrijft staatssecretaris Jurgen Nobel dat hij het Trimbos Instituut opdracht zal geven de bestaande handreiking voor werkgevers te updaten. Een officiële beleidsreactie volgt in de eerste helft van 2025. Nobel concludeert op basis van de gegevens van Panteia en Vhp dat veiligheidsproblemen door alcohol en drugs zeer beperkt blijven. Ook is er geen sluitend bewijs dat testen op alcohol en drugs veiligheidswinst oplevert.