Gemeentelijk alcoholbeleid laat te wensen over

Maar liefst 70 procent van de gemeentelijke preventie- en handhavingsplannen alcohol is verlopen. Slechts 93 gemeenten hebben een actueel plan (27 procent).

Dat staat in het eindrapport Onderzoek gemeentelijk preventie en handhavingsbeleid alcohol van onderzoeks- en adviesbureau KWINK groep. Het onderzoek biedt inzicht in het gemeentelijke preventie- en handhavingsbeleid ten aanzien van alcohol. Daarnaast is er gekeken naar de uitvoering van het beleid. De onderzoekers hebben in totaal 235 preventie- en handhavingsplannen gevonden. ‘Omdat een aantal van deze plannen door meerdere gemeenten zijn vastgesteld, ligt het aantal gemeenten waarvan we een plan hebben gevonden hoger’, stellen de auteurs in het rapport. Bij 272 van de 344 gemeenten (aantal gemeenten in 2022) hebben de onderzoekers een plan gevonden (79 procent).

Doelgroep

Over het algemeen zijn de onderzochte plannen van goede kwaliteit. Zo bevatten bijna alle plannen de verplichte doelstellingen, zoals de acties die alcoholgebruik moeten voorkomen en de minimaal te behalen resultaten. Ook de aanvullende onderdelen uit het Modelplan van het Trimbos-instituut komen in 75 procent van de plannen terug. Wel zien de onderzoekers dat de plannen zich vaak beperken tot één doelgroep: jongeren. ‘Voor andere doelgroepen, zoals volwassenen, blijken gemeenten het ingewikkeld te vinden om preventie- en handhavingsbeleid op te stellen, laat staan uit te voeren.’

Gebrekkige uitvoering

Wat betreft de uitvoering zien de onderzoekers ruimte voor verbetering. Het eindrapport stelt dat ‘de plannen na het opstellen een (zeer) beperkte rol spelen bij de uitvoering van het alcoholbeleid.’ Het grootste obstakel voor de uitvoering is een gebrek aan capaciteit. Toezicht en handhaving komen hierdoor niet van de grond. ‘Een groot deel van de respondenten vindt de huidige toezichtcapaciteit binnen hun gemeente (zeer) ontoereikend’, aldus het onderzoek. Daarbij mist de urgentie en het politiek-bestuurlijk draagvlak. ‘Alcoholgebruik onder volwassenen is genormaliseerd. Ook wordt het gesprek over alcohol gekenmerkt door meervoudigheid. Zo spelen er bijvoorbeeld gezondheidsbelangen maar ook economische belangen voor ondernemers en sportverenigingen.’

Verouderde plannen

Patrick van Iperen, adviseur alcohol, drugs & gemeenten bij het Trimbos-instituut, is niet verbaasd over deze resultaten. ‘De uitkomsten herken ik wel. Sommige gemeentelijke preventie- en handhavingsplannen stammen nog uit 2014’, zegt Van Iperen. Juist vanwege ‘nieuwe’ wet- en regelgeving uit Den Haag is het volgens hem belangrijk dat gemeenten hun plannen actualiseren. ‘Op 1 juli 2021 trad de nieuwe Alcoholwet in werking, als vervanger van de Drank- en Horecawet. Met deze wet kregen burgemeesters extra handvatten in het aanwijzen van alcohol-overlastgebieden. In verouderde plannen wordt natuurlijk geen rekening gehouden met deze bevoegdheid.’

Bovendien, zegt Van Iperen, moeten plannen gebaseerd zijn op actuele informatie en cijfers. ‘Als de cijfers niet verbeteren, moeten de plannen worden aangepast. Dat kan bijvoorbeeld door als gemeente in gesprek te gaan met horecagelegenheden en sportverenigingen.’ 

Aanbevelingen en vervolgaanpak

Het eindrapport komt ten slotte met enkele aanbevelingen voor staatssecretaris Van Ooijen (VWS), de VNG en gemeenten. Meer middelen zouden de toezicht en handhaving van de Alcoholwet moeten versterken. Ook kunnen meer doelgroepen worden opgenomen in het lokale alcoholbeleid. De VNG laat aan Binnenlands Bestuur weten dat alcoholproblematiek een belangrijk onderdeel is van het onlangs afgesloten Gezond en Actief Leven Akkoord (GALA). Van Ooijen geeft aan dat hij vóór het zomerreces met een reactie op de aanbevelingen en een mogelijke vervolgaanpak komt.