WHV: Onafhankelijk bureau moet risicoanalyse doen

Een integriteitstoets moet voor goede kandidaten geen drempel vormen om wethouder te worden, stelt voorzitter Axel Boomgaars van de Wethoudersvereniging. De risicoanalyse vooraf is ook niet de ‘heilige graal’. ‘Er is daarmee te weinig aandacht voor de uitdagingen tijdens het wethouderschap en de afwegingen door de wethouder.’

Geen 'hindernisparcours'

De wethouders vrezen dat met een selectie door de politieke partij, een zelfanalyse van de kandidaat, een verklaring omtrent gedrag, een ambtseed of -belofte én een risicoanalyse, het gevaar bestaat dat de toetreding van wethouders tot het ambt tot een soort ‘hindernisparcours’ verwordt. Dat een aantal gemeenten voor toetredende wethouders aanvullend een openbare hoorzitting wil om tot de benoeming over te kunnen gaan, heeft invloed op de aantrekkelijkheid van het ambt, schrijft Boomgaars in een uitgebreide brief aan demissionair minister De Jonge over het wetsvoorstel bevorderen integriteit en functioneren decentraal bestuur.

Uniforme werkwijze

De Wethoudersvereniging pleit ervoor om de risicoanalyse door een onafhankelijk centraal bureau te laten uitvoeren. De vereniging ziet dat gemeenten nu op heel uiteenlopende manieren de integriteit van een kandidaat-wethouder toetsen. ‘Wat ons betreft moet je vooraf weten waar je aan toe bent, dus een uniforme werkwijze door een onafhankelijk bureau.’ Een dergelijk nog op te richten bureau zou ook onderzoek moeten kunnen doen naar vermoedelijke integriteitsvraagstukken. De vereniging kiest hiervoor vanwege de stabiliteit en om een meer uniforme kwaliteitsstandaard te creëren. Anderzijds wil het zo de afhankelijkheid van gemeenten van private onderzoeksbureaus verminderen.

Screening burgemeesters voorbeeld

‘Zorg dat kandidaten vooraf weten waar ze aan toe zijn. Dat niet de ene gemeente met een kort formulier komt en de ander een commercieel bureau inhuurt voor veel geld die je familie tot in de derde graad gaat doorspitten’, schrijft Boomgaars. De Wethoudersvereniging noemt de uniforme screening van burgemeesters door de AIVD als voorbeeld van een ‘effectieve werkwijze die bovendien de privacy van de sollicitant waarborgt’.

Toetsing tijdens ambt

Daarnaast zou toetsing niet alleen vooraf, maar juist gedurende het ambt plaats moeten vinden. ‘Een risicoanalyse is een prima selectiemoment vooraf, maar de nadruk hoort te liggen op het goede gesprek tijdens het wethouderschap. Zorg dat je als team in het college het onderwerp vaak laat terugkomen, bespreek dilemma’s die je tegenkomt met elkaar.’ Boomgaars vindt een risicoanalyse zeker toegevoegde waarde hebben. ‘Maar het begint bij het vertrouwen in het beoordelingsvermogen van wethouders en het bevorderen van het open gesprek hierover.’ Samen met het Nederlands Genootschap van Burgemeesters heeft de Wethoudersvereniging al een aantal handreikingen gedaan. ‘Laat het onderwerp echt leven tijdens de rit en focus niet te veel op een toets als je nog moet beginnen als wethouder.’