ROB: ‘Geef ook gemeenten noodrem bij onuitvoerbaar rijksbeleid’

Net als voor uitvoerende rijksambtenaren zou er voor hun collega’s bij gemeenten, provincies en waterschappen een noodremprocedure moeten komen om bij de politiek beter uitvoerbaar beleid te kunnen afdwingen. Sterker nog, de Raad voor het Openbaar Bestuur vindt het een goed idee als decentrale overheden de mogelijkheid krijgen onuitvoerbaar rijksbeleid een halt toe te roepen. 

Teruggeven opdracht

Dat stelt de Raad voor het Openbaar Bestuur (ROB) in het vandaag gepresenteerde advies Naar een uitvoerende macht. Behalve dat ambtenaren die werkzaam zijn bij uitvoerende diensten bij het rijk aan de bel moeten kunnen trekken als ze vinden dat er sprake is van onrechtsstatelijk of onuitvoerbaar beleid, moet er voor hun collega’s op decentraal niveau eveneens zo’n noodrem worden ingericht. Als het budget bijvoorbeeld echt ontoereikend is en de ondergrens in de publieke dienstverlening wordt overschreden wordt – of dreigt te worden overschreden – moeten uitvoeringsorganisaties dat volgens de opstellers van het ongevraagd advies kunnen aangeven. En in het uiterste geval moeten uitvoerders ertoe kunnen overgaan opdrachten terug te geven aan de opstellers ervan. Deze beleidsmakers en politici moeten die opdracht vervolgens opnieuw overwegen, aanpassen of opnieuw verantwoorden.

Ondersneeuwen

Fijntjes wijst de ROB er in Naar een uitvoerende macht op dat gemeenten en provincies een soortgelijk noodrem-instrument moeten kunnen inzetten tegen de centrale overheid. In de interbestuurlijke en financiële verhoudingen neemt het onafhankelijk adviesorgaan immers waar dat ‘het perspectief van de decentrale overheden die taken in medebewind uitvoeren vaak ondersneeuwt bij de beleidsvorming, dat de terugkoppeling uit de decentrale praktijk naar het landelijke politieke niveau vaak tekortschiet en dat financiële arrangementen onvoldoende in verband worden gebracht met de kwaliteit van de te leveren diensten.’

Escalatieladder

Het niet uitvoeren van een politieke opdracht kan volgens de ROB niet zomaar. ‘Dat moet altijd goed gefundeerd gebeuren op basis van rechtsstatelijke en algemene begin­selen van goed openbaar bestuur en zou altijd de laatste stap op de esca­latieladder moeten zijn. Toch denken wij dat het goed is om te zorgen voor een wettelijke basis van een dergelijk ultimum remedium, al is het maar om af te dwingen dat het perspectief van de uitvoering ‘aan de voorkant’ serieu­zer wordt meegewogen.’

Schakelfunctie

‘We moeten naar een situatie waarin beleidsmakers en politici niet meer zomaar over het perspectief van de uitvoering heen kunnen stappen’, aldus de ROB. ‘Dit betekent niet dat uitvoerders de baas worden in Nederland, maar wel dat hun schakelfunctie met bijbehorende expertise voor het beleidsvormingsproces op waarde wordt geschat en een rol van betekenis speelt in politiek-bestuurlijke processen.’