Kiezers positiever over kabinet-Rutte III, mede dankzij akkoorden

Terugblik parlementaire jaar 2018-2019 & drie grote dossiers.

• Tevredenheid kiezers over kabinet-Rutte III op hoogste niveau sinds aantreden
• VVD en PvdA stijgen in peiling; PVV en SP leveren in
• Zowel Klimaat- als Pensioenakkoord relatief goed gewaardeerd 
• Klimaatakkoord: zeer weinig vertrouwen in halen doelstellingen CO2-reductie, dat grote bedrijven minder CO2 gaan uitstoten en in betaalbaarheid voor iedereen
• Pensioenakkoord: ruim derde (36%) van de werkenden heeft er vertrouwen in dat pensioen toereikend zal zijn, van de gepensioneerden noemt nu 53% het eigen (huidige) pensioen toereikend 
• Democratische vernieuwingen: slecht bekend en diffuus beeld
• Meerderheid wil (nog steeds) dat referendum, de gekozen burgemeester en het rechstreeks kiezen van Eerste Kamerleden wordt ingevoerd  
• Slechts een kwart wil kiesgerechtigde leeftijd verlagen van 18 naar 16 jaar

Lees hier het volledige rapport

Stijging tevredenheid over Rutte III zet door
Het kabinet-Rutte III kan – als het om de kiezersgunst gaat – spreken van een relatief goede eindsprint in het parlementaire jaar 2018-2019. De tevredenheid over het kabinet-Rutte III neemt wederom toe en het oordeel over Klimaat- en Pensioenakkoord is relatief positief.
In februari was 33 procent van de kiezers tevreden, eind april was dit gestegen tot 42 procent en inmiddels is 47 procent van de kiezers tevreden over dit kabinet. Dat is vrijwel evenveel als het aandeel ontevreden kiezers (49 procent).

Ook nog onvrede over Rutte III
De tevredenheid over het kabinet-Rutte is echter niet onder alle kiezersgroepen toegenomen. Aanhangers van PVV en Forum voor Democratie waren in ruime meerderheid ontevreden en zijn dit nog steeds. Ook SP- en 50 Plus-kiezers lopen niet warm voor dit kabinet. Dit blijkt ook als we vragen waarom kiezers ontevreden zijn. Veel kiezers zijn teleurgesteld in dit kabinet en hebben geen vertrouwen meer. Volgens deze kiezers is er te weinig aandacht voor groepen die het moeilijk hebben (minima, de ‘gewone’ man), terwijl vooral de rijken en multinationals zouden profiteren. PVV- en FvD-kiezers hekelen met name het klimaat-, immigratie- en EU-beleid van dit kabinet. Sommige kiezers van Partij voor de Dieren en GroenLinks vinden het klimaatbeleid van dit kabinet juist niet ver genoeg gaan.

TWEEDE KAMER
Herstel VVD, winst voor PvdA
Als er nu Tweede Kamerverkiezingen zouden worden gehouden, zou de VVD met 29 zetels wederom de grootste partij worden. De score van 29 zetels is de hoogste sinds de verkiezingen van maart 2017. Daarmee zou de VVD drie zetels terugwinnen ten opzichte van de vorige peiling in mei. Ook de PvdA is aan een electorale opmars bezig. De PvdA noteert een plus van drie zetels en komt uit op 15 zetels. Forum voor Democratie blijft stabiel op 23 zetels.

PVV en SP leveren in
De PVV zou vier zetels inleveren en 9 zetels overhouden. Ook de daling van de SP (8, -2) zet door. CDA (15) en D66 (10) blijven in de laatste peiling stabiel, maar staan nog wel op verlies ten opzichte van de Tweede Kamerverkiezingen in 2017. Ook bij de andere partijen (CU, PvdD, 50 Plus, SGP en DENK) is sprake van een stabiel beeld in de afgelopen maanden.

Coalitie terug op niveau Prinsjesdag 2018
De coalitiepartijen staan samen virtueel op 60 zetels, drie meer dan in mei, wat vooral op het conto van de VVD is te schrijven. Het kabinet is terug op het niveau van Prinsjesdag 2018, het begin van het parlementaire jaar. De coalitie had toen 61 virtuele zetels.

DRIE GROTE DOSSIERS: KLIMAAT, PENSIOEN EN DEMOCRATIE
Kiezers per saldo positief over Klimaat- en Pensioenakkoord
Op drie grote dossiers waar Rutte III onlangs kwam met akkoorden of plannen, krijgt het kabinet voor het Klimaatakkoord en het Pensioenakkoord relatief goede cijfers van het kiezerspubliek. Bijna alle kiezers kregen van beide akkoorden iets mee, zo’n zes op de tien zeggen er ook inhoudelijk goed van op de hoogte te zijn. Dat geldt niet voor de plannen over democratische vernieuwing van minister Ollongren, daarvan is slechts een kwart inhoudelijk op de hoogte. Zowel het Klimaat- als Pensioenakkoord worden relatief goed gewaardeerd. Per saldo zijn kiezers positief over beide akkoorden. Het kabinet lijkt erin te slagen te laveren tussen kiezers die veel meer willen (strengere klimaatmaatregelen, beter of eerder pensioen, meer democratie) en degenen die dat juist niet willen (of die bang zijn voor kosten).

KLIMAAT

Zorgen en wensen t.a.v. klimaat ongeveer gelijk
Het aandeel Nederlanders dat zich zorgen maakt om klimaatverandering is ongeveer gelijk aan vier maanden geleden. Nu maakt 68 procent zich (veel) zorgen, in maart was dat 67 procent en in februari 65 procent. Ook het aandeel dat vindt dat het kabinet-Rutte meer of minder moet doen om de uitstoot van broeikasgassen te verminderen (in vergelijking met wat het kabinet tot nu toe bekend heeft gemaakt) is ongeveer gelijk gebleven. Wel zien we dat zowel het aandeel dat vindt dat er meer of minder moet gebeuren, het afgelopen half jaar licht daalt of niet verder groeit en het aandeel dat vindt dat het zo goed is (ongeveer even veel) licht groeit (van 21 procent begin dit jaar naar 29 procent nu).

Oordeel concept-Klimaatakkoord blijft per saldo positief
Het oordeel over het Klimaatakkoord is ten opzichte van vier maanden geleden nauwelijks veranderd. Een derde (34%) oordeelt positief en een kwart (26%) negatief. Nog eens een kwart (26%) heeft een neutraal oordeel en 14 procent weet het niet. Kiezers van D66 en ChristenUnie zijn het meest positief over het Klimaatakkoord, gevolgd door de kiezers van PvdA, GroenLinks, CDA, VVD en PvdD. Het minst tevreden zijn FvD-, 50 Plus- en PVV-kiezers.

Drie op de tien vinden het Klimaatakkoord te ver gaan, eveneens drie op de tien juist niet ver genoeg.
Kiezers die vinden dat de maatregelen te ver gaan, hebben daar verschillende argumenten voor:

• Ze vinden dat de rekening te veel bij burgers en te weinig bij de bedrijven komt te liggen
• Ze zien niet de noodzaak of geloven de wetenschappers niet die beweren dat de opwarming van de aarde wordt veroorzaakt door mensen
• Ze begrijpen niet waarom we in Nederland van het gas af gaan, terwijl dat in andere landen juist gepromoot wordt als ‘schoon’

Kiezers die vinden dat de maatregelen niet ver genoeg gaan, vinden dat omdat: 

• Het Klimaatakkoord onvoldoende maatregelen heeft om de doelstellingen (CO2-emissie) te halen
• Ze begrijpen niet dat grote vervuilers (bijvoorbeeld de lucht- en zeevaart) niet of nauwelijks worden aangepakt, maar burgers wel moeten bijdragen.
• De landbouw (nog) meer moet worden aangepakt. Ze vinden dat elektrisch rijden meer gepromoot moet worden.

 

Meeste maatregelen Klimaatakkoord kunnen rekenen op steun
We hebben een aantal maatregelen uit het Klimaatakkoord voorgelegd aan de kiezers. Bijna alle maatregelen kunnen rekenen op steun. De CO2-heffing voor bedrijven krijgt de goedkeuring van 72 procent van de kiezers, slechts 10 procent oordeelt daar negatief over. In maart legden we deze maatregel ook voor, toen oordeelde 76 procent positief. Het stimuleren van elektrisch rijden en het duurzaam opwekken van energie krijgen de goedkeuring van circa twee derde van de kiezers. Het warmtefonds en de emissievrije auto’s in 2030 kunnen nog net op bijval van een nipte meerderheid rekenen. Dat geldt niet voor het verhogen van de belasting op gas en het verlagen van de belasting op elektriciteit: slechts 40 procent staat hier positief tegenover, een op drie (32%) oordeelt negatief. 

Weinig vertrouwen in halen doelstellingen Klimaatakkoord en betaalbaarheid
Ondanks het relatief positieve oordeel, bestaat er veel wantrouwen over of het kabinet zich gaat houden aan beloftes en of de doelstellingen gehaald worden. Het meest opvallend is dat slechts 14 procent er vertrouwen in heeft dat met dit Klimaatakkoord de doelstelling (49% minder CO2 in 2030 en 95 procent minder in 2050) gehaald wordt. Maar liefst 54 procent van degenen die bekend zijn met het Klimaatakkoord heeft dat vertrouwen niet.
De belofte dat de maatregelen uit dit Klimaatakkoord voor iedereen betaalbaar zullen zijn, wordt door 16 procent vertrouwd. Vier op de tien (42%) kiezers onderschrijven de stelling ‘Ik kan het me financieel niet veroorloven om duurzamer te leven’, in januari was dat 38 procent.
Tenslotte is er weinig vertrouwen dat grote bedrijven hun CO2-uitstoot daadwerkelijk gaan verlagen. Eén op vijf kiezers (21%) heeft hier vertrouwen in, de helft (51%) niet. Kiezers van de coalitiepartijen hebben daar het meest vertrouwen in: D66 (36%), VVD (37%), CDA (32%), CU (27%). Kiezers van SP (11%), PvdD (12%), GL (13%), FvD (14%), 50 Plus (11%) en PVV (14%) hebben hier het minst vertrouwen in.

Zes op tien overtuigd van relatie menselijk gedrag en opwarming aarde
Van alle kiezers is 18 procent het eens met de stelling ‘De mens is niet verantwoordelijk voor de opwarming van de aarde’, 62 procent is het hiermee oneens. De rest kiest een neutrale positie (17%) of weet het niet (3%). In januari was 16 procent het eens met deze stelling. Het zijn vooral kiezers van FvD (34%) en PVV (39%) die het eens zijn met deze stelling. 

 

PENSIOENAKKOORD
Pensioenakkoord bij de meesten bekend
Verreweg de meeste Nederlanders (86%) kregen wel iets mee van het Pensioenakkoord, de meeste mensen (43%) hebben ‘een globaal beeld van de maatregelen die erin staan’, 14 procent zegt zelfs ‘een goed beeld van de maatregelen die erin staan’ te hebben. Bijna een derde weet dat er een Pensioenakkoord is, maar kent de inhoud niet en 14 procent heeft niets meegekregen van het akkoord.

Overwegend positief oordeel over het akkoord
Het Pensioenakkoord wordt relatief goed gewaardeerd. Vier op de tien (42%) oordelen positief, 17 procent negatief. Een kwart van de kiezers is neutraal en 17 procent weet het niet.

Maatregelen pensioenakkoord zijn voldoende
Na de presentatie van het Pensioenakkoord en de instemming met het akkoord door de leden van FNV en CNV lijkt het oordeel van de Nederlanders over het Pensioenakkoord in evenwicht te zijn: een derde  (31%) zegt dat de maatregelen ver genoeg gaan en voldoende zijn, 12 procent vindt dat de maatregelen te ver gaan en een kwart vindt dat de maatregelen in het akkoord niet ver genoeg gaan.

Werkenden hebben er beperkt vertrouwen in dat hun pensioen toereikend zal zijn
Van de werkende Nederlanders zegt een derde (36%) er vertrouwen in te hebben dat ze, wanneer ze met pensioen gaan, een toereikend pensioen zullen hebben. Vier op de tien (41%) werkenden hebben dat vertrouwen niet. De helft van de werkenden tussen de 35 en 49 zegt zelfs geen vertrouwen te hebben dat zij later een toereikend pensioen zullen ontvangen. Gepensioneerde Nederlanders zijn positiever over de hoogte van het pensioen dat ze nu ontvangen: de helft (53%) zegt een toereikend pensioen te hebben en een kwart van de gepensioneerden zegt van niet.

DEMOCRATISCHE VERNIEUWING
Geringe bekendheid maatregelen voor democratische vernieuwing
Het kabinet-Rutte wil een aantal maatregelen treffen om het functioneren van de democratie te verbeteren. De bekendheid van deze veranderingen is echter gering: een kwart van de Nederlanders zegt een beeld te hebben van wat het kabinet wil doen. Meer dan vier op de tien Nederlanders (43%) zijn er in het geheel niet van op de hoogte dat het kabinet democratische veranderingen wil doorvoeren.

Vlak beeld maatregelen voor democratische vernieuwing
Het oordeel over de democratische maatregelen geeft een vlak beeld: de meeste kiezers hebben geen oordeel over de veranderingen (29%) of staan er neutraal tegenover (32%). Het aandeel dat positief is over de maatregelen is een kwart en daarmee groter dan het aandeel Nederlanders dat negatief tegenover het akkoord staat (14%). Nederlanders die negatief oordelen over de maatregelen noemen vaak het ontbreken van het correctief referendum als bron van onvrede.
De steun voor referenda is sinds februari 2018 licht toegenomen, de meerderheid van de kiezers (62%) is nu voorstander van het referendum.

Kiezers gematigd tevreden over de democratie
Nederlanders beoordelen de democratie net als in 2018 met een 6,3. Ongeveer een kwart (27%) geeft een onvoldoende (een 5 of lager) en ook ruim een kwart beoordeelt de Nederlandse democratie als erg goed (8 of hoger). Er loopt een duidelijke scheidslijn tussen hoogopgeleiden aan de ene kant en laag- en middelbaar opgeleiden aan de andere kant. Hoger opgeleiden zijn duidelijk meer tevreden over de werking van de Nederlandse democratie dan laag- en middelbaar opgeleiden.

Politiek cynisme
Ruim zes op de tien Nederlanders (63%) zijn van mening dat politieke partijen alleen geïnteresseerd zijn in hun stem en niet in hun mening, een aandeel van de bevolking dat hetzelfde is als in 2018. De helft van de Nederlanders is van mening dat politici niets begrijpen van wat er in de samenleving leeft en een even groot deel van de Nederlanders is van mening dat ‘mensen zoals ik geen enkele invloed hebben op de regeringspolitiek’.

Meer informatie

• Peter Kanne | p.kanne@ioresearch.nl | 06-3194 3707  
• Laurens Klein Kranenburg | l.kleinkranenburg@ioresearch.nl | 053-2005 222

Media

• AD: 'Peiling: Rutte III populairder dan ooit'
• Nederlands Dagblad: 'Tevredenheid van de kiezer over het kabinet is toegenomen'
• NOS: 'Peilingwijzer: PvdA en VVD omhoog, SP en PVV verder achteruit'
• RTL Nieuws: 'Peiling: helft Nederlanders tevreden over kabinet-Rutte III'

Verantwoording
I&O Research voerde een landelijk representatief onderzoek uit onder 2.280 Nederlanders van 18 jaar en ouder. Het onderzoek liep van vrijdag 5 juli tot en met dinsdagochtend 9 juli 2019. De resultaten zijn gewogen op geslacht, leeftijd, opleiding, regio en stemgedrag bij de Tweede Kamerverkiezingen in 2017. Het grootste deel van de deelnemers is afkomstig uit het I&O Research Panel (n=2.140). Daarnaast zijn 140 deelnemers via PanelClix benaderd om deel te nemen aan dit onderzoek.

Overname uit deze publicatie is toegestaan met expliciete vermelding van I&O Research als bron.