‘Verbied winstuitkeringen voor jeugdhulp- en Wmo-aanbieders’

Er moet een verbod komen op buitensporige winstuitkeringen voor jeugdhulp- en Wmo-aanbieders. Dat vinden wethouders Eugène van Mierlo en Peter Kok van Almelo en Tilburg, samen met de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG). Een nieuw wetsvoorstel, dat moet voorkomen dat zorggeld wordt misbruikt door niet-integere aanbieders, staat het uitkeren van winst onder bepaalde voorwaarden toe. Volgens Van Mierlo en Kok blijft er hierdoor ruimte voor financieel gewin ten koste van goede zorg.

Malafide aanbieders

Op maandag hield de Tweede Kamercommissie voor Volksgezondheid, Welzijn en Sport een rondetafelgesprek over de Wet integere bedrijfsvoering zorg- en jeugdhulpaanbieders (Wibz). Dit wetsvoorstel moet voorkomen dat zorg- en jeugdhulpgelden worden misbruikt door malafide aanbieders. De Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) krijgt ruimere bevoegdheden om toezicht te houden op de bedrijfsvoering van zorgorganisaties. Daarnaast moeten extra weigerings- en intrekkingsgronden bij vergunningverlening ervoor zorgen dat niet-integere bestuurders beter uit de zorgsector kunnen worden geweerd. Ook wordt het bestaande verbod op winstuitkeringen verder aangescherpt.

Ontoereikend

Er is echter ook kritiek op het wetsvoorstel. In juli zette de Raad van State (RvS) vraagtekens bij de wijze waarop het kabinet wil voorkomen dat zorggeld wordt misbruikt door niet-integere aanbieders. Er worden nu al wettelijke eisen gesteld aan de manier waarop zorg- en jeugdhulpaanbieders hun diensten inrichten. Waarom deze vereisten ontoereikend zijn, maakt de regering volgens de RvS onvoldoende duidelijk.

Pionieren

Ook zou de huidige reikwijdte van de Wibz tekortschieten in de bestrijding van zorgfraude en het waarborgen van een doelmatige besteding van zorggelden. Dat stellen Eugène van Mierlo (CDA) en Peter Kok (D66), wethouders van respectievelijk Almelo en Tilburg. In de zogenoemde ‘proeftuinen’ pionieren deze gemeenten met de aanpak van zorgfraude in de regio Hart van Brabant en de veiligheidsregio Twente. De eerste resultaten, die begin dit jaar werden gepresenteerd, stemmen hoopvol.

Eén kader

Toch signaleren de lokale bestuurders enkele belangrijke knelpunten. Zo moeten Wmo- en jeugdhulpaanbieders momenteel voldoen aan verschillende kaders. Van Mierlo en Kok pleiten daarom voor één landelijk kader voor gemeentelijk toezicht en handhaving binnen de Wmo 2015 en de Jeugdwet. ‘Dat vermindert de gelegenheid tot misbruik van zorggelden en fraude’, betogen de wethouders in hun brief aan de leden van de Kamercommissie.

Onverantwoorde risico’s

Dan is er nog het punt van winstuitkeringen. Het huidige wetsvoorstel staat dit onder bepaalde voorwaarden toe. Maar als een aanbieder onvoldoende zorgkwaliteit levert of declaratieregels overtreedt, wordt het uitkeren van winst verboden. Daarnaast mag een aanbieder geen geld uit een organisatie halen als de financiën niet op orde zijn. Verder verplicht de wet zorgaanbieders om geen onverantwoorde risico’s te nemen bij leningen of investeringen. Dit moet voorkomen dat investeerders, zoals private equity-partijen, exorbitant veel geld onttrekken aan zorg- of jeugdhulpondernemingen.

Verbod

Voor Van Mierlo en Kok gaan deze maatregelen echter niet ver genoeg. Er blijft volgens hen ‘ruimte voor financieel gewin boven goede zorg’. Daarom pleiten de bestuurders voor een algeheel verbod op buitensporige winstuitkeringen voor jeugdhulp- en Wmo-aanbieders. Door deze eis expliciet in de wet op te nemen, wordt zorggeld daadwerkelijk aan zorg besteed, aldus de wethouders.

Effectiever optreden

Daarnaast vinden Van Mierlo en Kok dat de Wibz moet worden verbreed. Het huidige voorstel richt zich op zorg en jeugdhulp, maar laat Wmo-aanbieders buiten beschouwing. Dat terwijl gemeenten ‘in toenemende mate’ problemen ondervinden bij het toezicht op Wmo-zorg. Wanneer de Wibz ook van toepassing wordt op de Wmo, verwachten Van Mierlo en Kok dat gemeenten effectiever kunnen optreden tegen fraude en misbruik.

Belangenverstrengeling

Om geknoei te voorkomen, kan de NZa straks toezicht houden op de bedrijfsvoering van zorgorganisaties. Zij kan signalen nader onderzoeken door bijvoorbeeld financiële documenten op te vragen en, indien nodig, sancties op te leggen. Verder zal de zorgautoriteit toezien op grote transacties waarbij mogelijk sprake is van belangenverstrengeling. Denk aan een ICT-contract met een familielid of de verkoop van een pand aan een echtgenoot. De NZa kan dan controleren of er een marktconforme prijs wordt betaald.

Samenwerking

Maar uit de Wibz blijkt niet hoe de NZa bij het uitoefenen van haar taak gaat samenwerken met gemeenten. Van Mierlo en Kok: ‘Gemeenten signaleren zorgfraude en rechtmatigheidsproblemen in de jeugdhulp en Wmo, maar het wetsvoorstel biedt onvoldoende duidelijkheid over hoe deze signalen door de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) worden opgepakt.’ Dat terwijl gemeenten beschikken over ‘veel kennis’ van jeugdhulpaanbieders, en het rechtmatigheidstoezicht lokaal wordt uitgevoerd. De wethouders willen daarom dat de samenwerking tussen de NZa en gemeenten in de wet wordt vastgelegd.

Het wetsvoorstel is eind januari ingediend bij de Tweede Kamer. Hoe en wanneer de wet precies ingaat, is nog onbekend.