Een boost voor kwetsbaren

Voor één op de zes Nederlanders is vakantie te duur. De Vakantiebank regelt een gratis weekje weg voor mensen die leven rond bijstandsniveau. Gezinnen die nog nooit samen weg zijn geweest, belanden ineens in een riant chalet aan de Vinkeveense plassen. Steeds meer gemeenten betalen mee.

Het is dé ultieme accommodatie voor vissers: de Flexpod. Een halfrond huisje op een grote drijvende vlonder. In deze stek staan twee bedden, een tweepits gasstel en een ijskastje. Er is zelfs een draagbare wc aanwezig, zo is te lezen op de website van Flexible Carpfishing. Dit bedrijf organiseert visvakanties op de Vinkeveense Plassen. Naast deze drijvende stekken verhuurt eigenaar Freek Stevens aan de rand van de plas een chalet met een tuin met daarin een op hout gestookt bubbelbad.

Stevens richt zich hoofdzakelijk op sportvissers, maar één week per jaar stelt hij zijn chalet beschikbaar aan een gezin dat leeft op of rond het sociaal minimum. Dat doet hij in samenwerking met De Vakantiebank, een stichting die vakanties mogelijk maakt voor mensen met een inkomen rond de bijstandsnorm. Om even los te komen van hun situatie verzorgt de in Groningen gevestigde organisatie onbezorgde vakantieweken op recreatieve locaties in Nederland. Door sponsors, donateurs en vrijwilligers te werven zorgt de stichting ervoor dat mensen die zich dat zelf niet kunnen veroorloven, maar die het wel goed kunnen gebruiken, van een week vakantie genieten.

De groep Nederlanders die zich geen vakantie kan veroorloven is groot en groeiend. Eén op de zes Nederlanders gaat niet met vakantie vanwege de kosten, blijkt uit de laatste vakantiegeld-enquête van het Nibud (2019). Een toename ten opzichte van het jaar ervoor. Toen bleef één op de zeven Nederlanders thuis om financiële redenen. Het inkomen speelt hierbij een grote rol. Van de mensen met een inkomen beneden modaal (35.000 euro in 2019; 40.000 euro in 2023) gaat meer dan de helft niet op vakantie. Het Nibud ziet sinds 2015 ook een lichte toename in het gebruik van het vakantiegeld voor het aflossen van schulden of betalingsachterstanden. In 2015 besteedde 12 procent van de mensen het vakantiegeld daaraan; in 2019 is dat 18 procent.

Dat terwijl uit onderzoek blijkt dat met vakantie gaan stress vermindert, mogelijkheden biedt om nieuwe sociale contacten aan te gaan, en kinderen meer het gevoel geeft erbij te horen. Aldus projectleider Pim Loeff en coördinator Solita Cliteur. Sinds 2018 reizen zij voor De Vakantiebank door heel Nederland om fondsen te werven – de belangrijkste taak van Loeff – én zoveel mogelijk recreatieondernemers persoonlijk te ontmoeten.

Klein clubje

Deze relaties vormen het fundament. Gezamenlijk stellen zij 700 accommodaties per jaar beschikbaar. ‘Vorig jaar waren het er zelfs 750’, zegt Cliteur. Toen ze vijf jaar geleden bij De Vakantiebank begon was het een klein clubje. ‘We boden toen nog ongeveer 80 vakantie weken per jaar aan.’ Cliteur beheert de website en heeft hoofdzakelijk organisatorische verantwoordelijkheden, zoals het regelen van vakantieweken. Een cruciaal aspect van het hele initiatief, want De Vakantiebank fungeert in feite als een platform dat vraag en aanbod samenbrengt. Met tien vrijwilligers regelt de stichting de inschrijvingen en brengt zij deelnemende gezinnen met recreatieondernemers in contact.

Dat De Vakantiebank zo is gegroeid, komt deels omdat de stichting gebruikmaakt van de boekingssystemen van vakantieparken. Voorheen belde de stichting potentiële vakantiegangers op. Cliteur: ‘We legden hen vervolgens de weken voor en vroegen daarna wanneer ze zouden kunnen.’ Maar door de aansluiting met vakantieparken en de automatisering van het boekingssysteem en de bijbehorende datasystemen waar alle ingeschrevenen in staan konden zij de uitbreiding van 80 naar honderden weken per jaar maken. Die groei is ook wel nodig om de doelgroep te voorzien. In potentie zijn er 600.000 huishoudens die gebruik kunnen maken van De Vakantiebank, zegt Cliteur.

‘85 procent van onze deelnemers zijn gezinnen met kinderen, maar zo nu en dan melden ook stellen en alleenstaanden zonder kinderen zich aan.’ Inmiddels weten zij de stichting ook wel te vinden. ‘Vaak via sociale media’, zegt Loeff. ‘Maar ook voedselbanken dragen bij aan de zichtbaarheid en herkenbaarheid van ons aanbod.’ Daar gaat De Vakantiebank zelf overigens niet langs, maar deze liefdadigheidsinstellingen kunnen wel mensen aandragen. Cliteur: ‘Wij doen dan ook niet meer de inkomenscheck, want dat heeft de voedselbank al gedaan.’

Eemsdelta

Cliteur en Loeff willen meer samenwerken met gemeenten, die voor hun inwoners in de bijstand vakantieweken kunnen inkopen. Eemsdelta en Rotterdam kopen al vakantieweken in. Een vakantieweek voor een huishouden tot zes personen kost een gemeente 310 euro. Dat is inclusief de reiskosten voor de bewoners en een tientje zakgeld. Brielle (sinds 1 januari gemeente Voorne aan Zee) en Noordenveld gingen de havengemeenten al voor. Gemeenten kunnen ook gericht vragen, zegt Cliteur. ‘Zo vroeg Venray of wij nog wat weken buiten de school vakanties beschikbaar hadden.’ De afgelopen drie jaar heeft De Vakantiebank meer contact met hulpverleners, zoals sociaal werkers. Zij kunnen ‘hun’ gezinnen aandragen en bijstaan bij het organiseren en boeken van een vakantie.

Dat maakt de organisatie een stuk makkelijker, ziet Cliteur. ‘Veel van onze gezinnen hebben niet zo veel ervaring met alle vakantievoorbereidingen. De professionals staan dichtbij en kunnen hen daarbij helpen. Daardoor hoeven wij niet aan alle gezinnen alles uit te leggen.’

Er zijn echter ook nog enkele moeilijk bereikbare doelgroepen, zoals ouderen. Zij denken snel dat zo’n vakantie niet aan hen is besteed, of hebben het gevoel dat ze voorrang moeten geven aan families met kinderen. ‘Onzin natuurlijk’, zegt Cliteur. ‘Bovendien zijn senioren meestal niet gebonden aan schoolvakanties, waardoor zij sowieso niet snel in het vaarwater van gezinnen terechtkomen.’ Kortom, iedereen met een kleine portemonnee kan zich aanmelden. Na inschrijving vraagt De Vakantiebank documenten op. Zo wordt er gecontroleerd op uitkerings- of UWV-specificaties. Maar er wordt ook naar andere factoren gekeken, zegt Cliteur. ‘Sommige mensen hebben een gemiddeld inkomen, maar zitten in de schuldhulpverlening. Ook zij komen in aanmerking. Dat kunnen ze zelf doen, maar we zien ook dat bewindvoerders hen aandragen.’ Daarnaast is het hebben van een aansprakelijkheidsverzekering verplicht.

Patatje

Als de deelnemers voldoen aan alle criteria, krijgen ze een code. Met die code kunnen ze op de site een keuze maken uit de 700 tot 750 accommodaties. Als de vakantiewoning beschikbaar is, kan de welverdiende vakantie beginnen. Bij aankomst krijgen deelnemers nog wat zakgeld: het zogenoemde ‘vakantievreugd’. ‘Elk gezin krijgt 10 euro om bijvoorbeeld een keer een patatje te kopen’, verduidelijkt Cliteur. Ook een deel van de reiskosten is voor de rekening van De Vakantiebank. Na afloop kunnen mensen hun vervoerskosten voor 21 eurocent per kilometer declareren.

Dat is de ideale situatie, maar er gaat ook wel eens iets mis. Het komt voor dat mensen niet komen opdagen. Hoe legitiem de reden ook, Loeff en Cliteur moeten in dergelijke situaties streng zijn. Cliteur: ‘We tonen respect voor de situatie, maar zeggen wel dat ze hierdoor weer achteraan moeten aansluiten voor een volgende vakantie. Zij hebben immers wel een vakantiewoning bezet gehouden. We willen voorkomen dat mensen te pas en te onpas gaan afzeggen, iets wat natuurlijk sneller gebeurt wanneer je zelf de rekening niet ziet.’

Ook gebeurt het wel eens dat gezinnen zelf bellen met particulieren, om voor te dringen of omdat ze op de website van De Vakantiebank zien dat een bepaalde accommodatie al bezet is. ‘Dat gebeurt gelukkig zelden, hoor. Maar ook daar zijn we streng op. Niet alleen omdat dit leidt tot scheve gezichten bij alle wachtenden die zich wél keurig aan de regels houden, maar wij willen eveneens voorkomen dat onze partners worden opgezadeld met extra administratief werk’, beredeneert Loeff. ‘De Vakantiebank is hun contactpersoon. Zo blijven wij zicht houden op welke bezoekers zij binnenlaten.’

Kerkgenootschappen

Dat alles kan natuurlijk niet zonder financiële bijdragen. Per jaar ontvangt De Vakantiebank 300.000 euro aan fondsen. Voor een deel dragen andere vakantiegangers daaraan bij. 40 vakantieparken in Nederland hebben bijvoorbeeld op de openingspagina van hun website een doneerknop. ‘Bezoekers van de website krijgen via een pop-up presentatrice Floortje Dessing te zien, die hen oproept om wat geld te doneren’, zegt Loeff. ‘Zo gun je niet alleen jezelf een fijne vakantie, maar ook anderen.’ Verder zijn er veel kerkgenootschappen die collecteren. Per jaar brengen die ongeveer 8.000 euro in het laatje. Stichting Kinderpostzegels heeft ook al eens een inzamelingsactie voor de Vakantiebank op touw gezet.

Het grootste deel komt van vermogens- en familiefondsen. Zij storten circa twee tot tweeënhalve ton per jaar. En dan is er nog een aantal bedrijven. Zo levert een supermarktketen enkele tienduizenden euro’s per jaar, en krijgen klanten bij een telecombedrijf de optie om hun extra MB’s om te zetten in een donatie aan De Vakantiebank. ‘Die inkomsten zijn nodig omdat we de helft van alle vakanties inkopen bij particulieren, voor circa 300 euro per week’, verklaart Loeff. ‘De andere helft wordt door vakantieparken en accommodatieondernemers gratis aangeboden.’

Cliteur en Loeff hopen dat meer vakantieparken overstappen naar deze gratis variant. Zo kunnen zij meer accommodaties aanbieden en de wachtlijsten terugdringen. Want dat is één van de grote uitdagingen. Dit jaar stonden 900 gezinnen in de wacht. Cliteur: ‘Omdat de meeste gezinnen inmiddels hebben geboekt, staan er nog 400 open met een code. Zij hebben nog geen vakantieweek kunnen boeken, bijvoorbeeld omdat ze op de beschikbare data niet kunnen.’ Aan het eind van het seizoen, dat loopt van mei tot en met september, worden zij automatisch doorgeschoven naar volgend jaar. Zij krijgen in maart van het volgende jaar een nieuwe code. Soms moeten deelnemers zich opnieuw inschrijven, bijvoorbeeld omdat na een scheiding gegevens zijn gedateerd of de verzekering is verlopen.

Zelfvertrouwen

‘Voor zover ik weet’, zegt Loeff, ‘zijn wij de enigen die een vakantie aanbieden voor het hele gezin.’ Andere initiatieven richten zich vaak op specifieke groepen, zoals kinderen of ouderen. Terwijl zo’n gezamenlijke reis juist zo belangrijk is, vindt Loeff. ‘Zoveel gezinnen zijn nog nooit samen met vakantie geweest. Een deelnemer vertelde mij dat kamperen echt op haar bucketlist stond en ze nu zo blij is. Dat geeft echt een boost aan je zelfvertrouwen, iets wat deze kwetsbare gezinnen ontzettend hard nodig hebben.’