Kabinet: ‘Kliklijnen bijstandsfraude zorgen niet voor wantrouwen’

Gemeentelijke meldpunten voor inwoners die vermoeden dat iemand anders bijstandsfraude pleegt zorgen niet voor meer wantrouwen. Dat zegt het kabinet in antwoorden op Kamervragen door NSC, SP en PvdA-GroenLinks. Ook staan dit soort anonieme ‘kliklijnen’ volgens staatssecretaris Jurgen Nobel niet haaks op de ambities binnen bijvoorbeeld de hervorming van de Participatiewet, waarbij vertrouwen het uitgangspunt moet zijn. Goede handhaving door gemeenten is volgens Nobel van groot belang voor het draagvlak van de sociale zekerheid.

Onderzoek

Zowel de SP als NSC en PvdA-GroenLinks stelden Kamervragen naar aanleiding van onderzoek door EenVandaag waaruit blijkt dat het aantal gemeentelijk meldpunten over bijstandsfraude nog steeds toeneemt. Dat onderzoek liet tegelijkertijd ook zien dat er ook 26 gemeenten zijn die de afgelopen jaren juist van hun kliklijn af wilden, bijvoorbeeld omdat lokale politici vreesden dat het zou zorgen voor wantrouwen en verdeeldheid in de samenleving.

Resultaten

Maar de meningen zijn verdeeld. Zo reageerde de Rotterdamse VVD-wethouder Tim Versnel medio vorig jaar juist verheugd toen uit de jaarlijkse Monitor Werk & Inkomen bleek dat er maar liefst 6,5 ton aan uitgekeerde bijstandsgelden was teruggevorderd, puur op basis van meldingen die waren binnengekomen via de kliklijn. ‘We willen immers ook dat mensen de politie bellen als er wordt ingebroken’, zei hij erover tegen het AD.

Talloze meldpunten

Net als Versnel wijst ook zijn partijgenoot Jurgen Nobel, staatssecretaris Sociale Zaken en Werkgelegenheid, in zijn antwoorden op de Kamervragen naar het feit dat het de dagelijkse praktijk is dat inwoners melding doen van misstanden. Er zijn volgens Nobel ‘talloze’ vergelijkbare meldpunten, zoals Meld Misdaad Anoniem. Maar ook de Arbeidsinspectie heeft een meldpunt, en de FIOD. Daarnaast hebben gemeenten vaak meldpunten over geluidsoverlast, discriminatie, ongedierte, of zorgwekkend gedrag.

Werkt 'waarschijnlijk' andersom 

Volgens Nobel werkt dat juist goed, en heeft het geen negatieve effecten zoals recentelijk steeds vaker voorgesteld. ‘Er is bij mijn weten geen brede ervaring dat het hebben van een meldpunt de werking heeft dat mensen elkaar met meer wantrouwen of minder vertrouwen tegemoet treden. In de praktijk lijkt het er niet op dat mensen actief op zoek gaan naar signalen van misbruik of oneigenlijk gebruik, omdat zij weten van het bestaan van een meldpunt. Mensen zoeken waarschijnlijk pas naar een meldpunt als zij signalen van misbruik zien in hun omgeving.’

Draagvlak vergroten

Het kabinet zelf blijkt groot voorstander van de meldpunten. Ze hebben volgens Nobel een belangrijk doel, namelijk het vergroten van het draagvlak van de sociale zekerheid. ‘Als iemand zich aan de regels houdt, dan verwacht diegene ook dat medeburgers dat doen. Als iemand misbruik maakt van het socialezekerheidsstelsel, verwacht de maatschappij dat de overheid responsief optreedt. Handhaving is dus noodzakelijk.’

Wetsvoorstellen

Handhaving, en het onderzoeken van meldingen an sich doet volgens Nobel niks af aan de ambitie menselijker beleid te willen voeren. Het uitgaan van vertrouwen is vooral belangrijk voor het proces dat volgt nadat de gemeente een melding ontvangt, zo blijkt uit zijn antwoorden. Bijvoorbeeld wanneer blijkt dat iemand inderdaad onterecht (te veel) bijstand ontvangt, maar dit berust op een menselijke fout in plaats van een bewuste poging fraude te plegen. Dan biedt het programma Participatiewet in Balans en het nieuwe handhavingsstelsel dat in de maak is de ruimte om coulance te bieden.