Tekort aan opvangplekken slachtoffers huiselijk geweld

Er is een landelijk tekort aan opvangplaatsen voor slachtoffers van huiselijk geweld. Met ongeveer 1.000 opvangplekken is er in Nederland slechts één opvangplaats per 17.500 inwoners, 42 procent minder dan de norm uit het Verdrag van Istanbul. Volgens deze richtlijn moet Nederland eigenlijk 1.800 plekken hebben (één opvangplaats per 10.000 inwoners).

Bezet

Dat blijkt uit een monitor van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) en Valente, de branchevereniging voor veilige opvangplekken. Veilige opvangplaatsen zijn vrijwel voortdurend bezet en tijdens piekperiodes is er een tekort aan opvangplekken. De gemiddelde bezettingsgraad ligt boven de 90 procent, en in ongeveer 40 procent van de gemeenten hanteren organisaties voor vrouwenopvang een wachtlijst.

Coronacrisis

Dat er een landelijk tekort is, heeft verschillende verklaringen, zegt Eva Scholte. Zij is voorzitter van het landelijke netwerk vrouwenopvang, onderdeel van branchevereniging Valente. Om te beginnen blijft de groei van het aantal opvangplekken achter bij de demografische ontwikkelingen, legt Scholte uit: ‘Nederland heeft steeds meer inwoners, maar het aantal opvangplaatsen is de afgelopen jaren gelijk gebleven. In 2020 zagen we dat mensen door de coronacrisis minder snel een signaal van huiselijk geweld afgaven, maar sinds 2021 doen weer veel meer slachtoffers een appel op de opvang.’

Taboe

Daarnaast is het taboe op huiselijk geweld iets verminderd. Scholte: ‘Slachtoffers en melders vinden ons eerder, en de sociale wijkteams verwijzen sneller naar ons door. Dat is natuurlijk goed, want zo komt verborgen huiselijk geweld aan het licht. Maar daardoor hebben opvanglocaties meer capaciteit nodig. Ook neemt de kloof in de samenleving toe: meer mensen kampen bijvoorbeeld met financiële problemen die resulteren in stress, waardoor mogelijk huiselijk geweld toeneemt.’

Hotels en vakantieparken

Daarbij is het gebruik van hotels en vakantieparken als noodoplossing ‘sterk toegenomen’. In 2023 moest voor ruim 3.000 nachten worden uitgeweken naar een hotel of vakantiepark, bijna drie keer zoveel als in 2022. In totaal maakten ongeveer 190 volwassenen met hun kinderen hier gebruik van.

Ontdekt

Volgens Scholte is die stijging om allerlei redenen onwenselijk: ‘In hotels en vakantieparken kun je de veiligheid van mensen minder goed garanderen. De verblijfplaats van slachtoffers wordt doorgaans eerder ontdekt door de pleger of belager, met als gevolg dat een ouder met kinderen moet worden overgeplaatst naar een ander hotel of vakantiepark.’

Rekening

Daarnaast benadrukt de voorzitter dat deze noodoplossing slecht is voor het welbevinden van slachtoffers. ‘Zij kunnen niet zomaar het hotel of terrein verlaten en zitten daardoor vast in veel te kleine kamers. Ook hebben opvangorganisaties onvoldoende capaciteit om het personeel te spreiden over zowel de opvangplekken als de hotels en vakantieparken. Bovendien is het een zeer kostbare aangelegenheid: voor een hotel betaal je al snel 150 tot 200 euro per nacht. Die rekening komt vervolgens bij de gemeente terecht.’

Te lang

Verder is de verblijfsduur in de veilige opvang langer dan waarschijnlijk nodig is. Mensen blijven in noodbedden gemiddeld twee keer zo lang als het beoogde maximum van vijf dagen, en in crisisopvangplekken twee keer zo lang als de gewenste grens van 42 dagen.

‘Verstopping’

Ook in de vervolgopvang verblijven cliënten langer dan noodzakelijk. Volgens de VNG en Valente komt dit doordat zij moeten wachten op een sociale huurwoning of op specialistische vervolghulp, zoals psychiatrische zorg. Deze ‘verstopping’ uit zich in de relatief lange verblijfsduur in de vervolgopvang, wat mogelijk weer leidt tot een langere verblijfsduur in de crisis- en noodopvang.

Vrouwenopvangorganisaties bieden jaarlijks opvang aan gemiddeld 6.000 personen, van wie ongeveer de helft jonger is dan 18 jaar. In Nederland maakt circa 1 op de 2.900 inwoners (zowel volwassenen als kinderen) gebruik van veilige opvang bij huiselijk geweld.