Problemen in de jeugdzorg eerder groter dan kleiner geworden

Sinds vorig jaar zijn de problemen binnen de jeugdzorg eerder toegenomen dan afgenomen. Dat constateert de Jeugdautoriteit in het rapport Stand van de Jeugdzorg 2024. Er is wantrouwen, grote versnippering en financiële onzekerheid. De afbouw van de gesloten jeugdzorg stagneert en alternatieven komen maar lastig tot stand.

Stijgende kosten

Terwijl het aandeel kinderen en jongeren dat gebruik maakt van jeugdzorg de afgelopen jaren ongeveer gelijk is gebleven (1 op 7), blijven de kosten toch forst stijgen. Maatregelingen vanuit de Hervormingsagenda Jeugd, die deels zijn bedacht om de kosten te beheersen, zijn nog niet ingevoerd. Dit terwijl er wel al veel geld in is geïnvesteerd. Aanbieders, gemeenten, regio’s en het rijk staan volgens de Jeugdautoriteit nog te vaak tegenover elkaar.

Doortastend ingrijpen bijna niet mogelijk

Door die versnippering en de vele belangen die spelen komt verandering maar moeizaam op gang, merkt de Jeugdautoriteit, onderdeel van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. ‘De vele partijen, belangen en inzichten gecombineerd met de (morele) beladenheid van de materie, maken doortastend ingrijpen en snelheid van handelen bijna niet mogelijk.’

Gesloten jeugdzorg

Als voorbeeld noemt De Jeugdautoriteit de afbouw van de gesloten jeugdzorg. Die is sinds 2022 gestagneerd bij een bezetting van ongeveer 500 plaatsen, terwijl het naar 0 moet. Op sommige plekken in het land zijn er al allerlei alternatieven opgezet, maar op andere plekken gebeurt er nog vrijwel niets. Deels komt dat omdat er geen consensus wordt gevonden over de juiste alternatieven, anderzijds kost het vinden van oplossingen veel geld. Geld dat er bij veel jeugdzorgaanbieders niet is.

Financiële problemen

Aanbieders met acute financiële problematiek vertegenwoordigen inmiddels zo’n 30 procent van de omzet in de sector. Dit betekent tegelijk een bedreiging voor de continuïteit en voor de toegankelijkheid van de jeugdzorg. Vooral middelgrote en grote jeugdhulpaanbieders hebben te maken met hoog ziekteverzuim, inhuur van extern personeel en tarieven die onder druk staan. Dat constateerde de Jeugdautoriteit overigens vorig jaar ook al, bij de Stand uit 2023.

Onhoudbaar stelsel

Voor gemeenten is er volgens de Autoriteit een schijnbaar financieel onhoudbaar stelsel ontstaan. Terwijl bij de decentralisatie in 2015 het idee was dat de sector zou transformeren, komen er bij de Jeugdautoriteit steeds meer signalen binnen dat de inhoudelijke transformatie achterblijft. Kees van Nieuwamerongen, directeur van de Jeugdautoriteit, zegt dat er met spoed regionale afspraken moeten komen over de kosten en de kwaliteit van urgente jeugdzorg.

Prioritering

Volgens Van Nieuwamerongen moet de sector ook meer gaan praten over het gebruik van de jeugdzorg. ‘Alles vergoeden is niet houdbaar. Dat heeft een enorme aanzuigende werking, omdat ieder aanbod zijn eigen vraag schept’, zegt hij daarover. ‘De Hervormingsagenda zit vol goede plannen, maar alles lijkt prioritair te zijn. Er moeten keuzes gemaakt worden. De uitwerking gaat erg lang duren, ook omdat iedereen mee mag praten terwijl er gewoon enorm veel verschillende partijen met eigen belangen zijn. Ik denk echter dat veel partijen stiekem blij zijn als de overheid knopen doorhakt.’