Geen 'Klein Aleppo' meer: buurthuis redt oudjaar

Het traditionele Nederlandse vuurwerkgeweld verdeelt ieder jaar, en ogenschijnlijk steeds heftiger, de samenleving in tweeën. Sommige mensen verschuilen zich op oudjaarsavond liever binnen, weg van de herrie en de vele incidenten. Maar door dat verschuilen neemt de sociale cohesie af, weten ze bij ontmoetingsplaats Het Vogelnest in de Vogelbuurt in Dordrecht.

Geen makkelijke buurt

De Vogelbuurt is geen makkelijke buurt, zo weet Ifor Schrauwen, directeur-bestuurder en initiatiefnemer van de ontmoetingsplaats. ‘Het was de eerste uitbreidingswijk na de Tweede Wereldoorlog en ligt dus vlakbij het centrum. Het zijn veel kleine sociale huurwoningen. Veel mensen vertrokken door de jaren heen naar een grotere koopwoning, en tegelijkertijd werden er andere wijken in Dordrecht gesaneerd. Die mensen kregen een urgentieverklaring en konden in de Vogelbuurt terecht.’

Oudjaarsdag

In die tijd werd er volgens Schrauwen weinig gedaan aan buurtwerk, juist toen het nodig was. Hierdoor was er lange tijd sprake van een situatie waarin bewoners weinig binding hadden met de wijk. De lokale integratie was als het ware mislukt. ‘Het is een tijdje een no-go zone geweest, met regelmatig optredens van de ME, of auto’s die in de brand stonden. Op oudjaarsdag kwam het vaak tot een hoogtepunt. Dat is die dag op veel plekken denk ik zo, en al sinds jaar en dag. Vijftig jaar geleden al, en in mijn jeugd was het ook niet anders.’

Steeds veiliger?

Reflecterende op de laatste jaarafsluiting, de geweldsincidenten en de daaropvolgende reacties van politiek, media, belangenorganisaties en publiek, benadrukte lector Marnix Eysink Smeets in het NRC en de Volkskrant enkele dagen terug dat de veiligheid de afgelopen jaren juist is toegenomen. ‘Dat sommige jongeren de politie opzoeken om ze te sarren is al vijftig jaar zo’, kopte de Volkskrant. ‘Heftig? De jaarwisseling wordt juist steeds veiliger’, luidde het NRC.

Het buurthuis

Maar veiligheid draait vaak ook om een gevoel, weet Schrauwen uit zijn buurt. ‘Incidenten tellen heeft niet zoveel zin denk ik. Met het Vogelnest proberen we het gevoel van cohesie te creëren, en de mensen uit de wijk te helpen om hun kansen te benutten.’ De start in 2016 verliep zo succesvol dat de gemeente besloot de stichting van Schrauwen een permanente ontmoetingsplek te geven op het Vogelplein. Bij de eerste jaarwisseling bleef het buurthuis echter dicht. Een bewuste keuze, zegt Schrauwen, maar één die achteraf niet de juiste bleek.

'Klein Aleppo'

‘Het jaar voordat wij bestonden was het met oud en nieuw heel heftig hier in de buurt. Denk aan linies met ME, en opgeblazen auto’s. De woorden ‘klein Aleppo’ gingen rond in de wijk. Er was weinig vertrouwen, en de politie leek het gevoel te hebben dat er geen eer meer te behalen was. Er werd niet geprobeerd om onrust te voorkomen. Ze stonden klaar om keihard te moeten ingrijpen. Dus besloten wij als organisatie om de deur dicht te houden. Ik was niet eens in Dordrecht die avond.’

Opgeblazen

De volgende ochtend trof Schrauwen een ravage aan. ‘Onze ‘Geefkast’, waar mensen spullen in kunnen doneren, was opgeblazen. En ik heb het niet eerder publiek verteld, maar ook de kas waarin we wat plantjes kweken was gesloopt, en nog een raam was door vuurwerk kapot gemaakt. Ik wilde de reputatie van onze wijk niet nog verder schaden, dus dat hebben we snel opgeruimd en nooit openbaar gemaakt.’

Het feest

Het jaar daarna besloot Het Vogelnest dat ze het anders zouden doen. In plaats van de luiken dicht te houden en te hopen dat de storm zou overwaaien schakelde Schrauwen vrienden in die hielpen om met grote lampen de wijk te verlichten. De aanwezigheid van de organisatie in het buurthuis trok bekijks, en de avond eindigde in een feest met veel buurtbewoners. Die nacht was er, in ieder geval op het Vogelplein, geen politieoptreden meer nodig, en een nieuwe traditie was geboren.

Gemengde populatie op straat

Met het initiatief gaven de Dordtse buurtwerkers onbewust invulling aan een suggestie die Marnix Eysink Smeets in zijn eerder genoemde interviews jaren later ook zou doen. ‘​Zorg dat op risicolocaties lokaal bestuur en inwoners samen activiteiten ontwikkelen die zorgen voor een veel gemengde populatie op straat, een andere sfeer én andere manieren om de drang naar opwinding en feest te bevredigen’, zo zei hij tegen de Volkskrant. Dat is volgens Schrauwen dan ook precies wat er gebeurde.

Sociale cohesie

‘Die jongens gaan geen herrie schoppen als hun buurvrouw, of tante, of vaders en moeders op het plein staan. Dat is een rol die zelfs politie en handhaving niet kunnen invullen. Als overheid kom je ook maar zover. Die wijkinitiatieven, die een buurt echt kunnen opbouwen, moeten vanuit de mensen zelf komen.’ Inmiddels is er in de Vogelbuurt een kleine transformatie gaande. De veiligheidscijfers zijn na 2017 snel verbeterd, al blijft het aantal incidenten hoger dan in andere buurten.

De wijk verandert

Zo blijkt uit de meest recente cijfers dat de bewoners in de buurt zich steeds veiliger voelen. Niet alle inzet van de gemeente en de andere organisaties wordt opgemerkt, maar de komst van Het Vogelnest wordt wel vaak genoemd als positieve ontwikkeling. Zo blijkt uit recente notities van het van het ‘leefbaarheidsoverleg’. ‘Sinds 2016 is de verbinding tussen woningbouw, buurtwerk, de gemeente en politie een stuk beter. We staan dicht bij elkaar en kunnen zo heel lokaal vaststellen waar de pijnpunten liggen.’

Volksbuurt

‘Wij vervullen als ontmoetingsplaats ook een rol als het gaat om ophalen bij inwoners. De Vogelbuurt moet wel een volksbuurt blijven, en dat betekent ook dat de verwachtingen van alle partijen reëel moeten zijn. Hier wonen mensen met een kleinere portemonnee. Hier komen de mensen op straat samen. Hier zit dat in het DNA. Het oudjaarsfeest past in onze lokale cultuur.’

Evenwicht

Toegegeven, het kan voor wijkbewoners ook beangstigend zijn om je juist met oudjaarsavond op een plein te bevinden dat bekend staat om haar incidenten. Maar als het draagvlak genoeg is werkt het volgens Schrauwen. ‘Niet iedereen durft, dat hebben wij ook gemerkt. Maar tegenover  een paar herrieschoppers staan enorm veel mensen die gewoon een leuk feestje willen vieren. De hoop is dat zij zich niet binnen verschuilen, juist niet op die plekken waar het ontbreekt aan sociale controle, maar dat ze meedoen om te laten zien hoe het evenwicht in werkelijkheid ligt.’