Schuldhulp levert maatschappelijk rendement op

Financiële hulpverlening heeft positieve effecten op allerlei leefgebieden, en levert bovendien maatschappelijke winst op. Toch is er nog volop ruimte voor verbetering, want veel mensen krijgen nog niet de financiële hulp die ze nodig hebben.

Meer geldproblemen

Tegelijkertijd staat de bestaanszekerheid steeds verder onder druk, waardoor meer mensen te maken krijgen met geldproblemen. Ook de nasleep van de coronacrisis zal zorgen voor een toename aan hulpvragen, verwachten schuldhulpverleners. Dat zijn de belangrijkste bevindingen uit een onderzoek van bureau Purpose in samenwerking met de Hogeschool van Amsterdam. Het onderzoek, dat vandaag verschijnt, werd gedaan in opdracht van de NVVK, de vereniging voor schuldhulpverleners, die dit jaar haar 90-jarig bestaan viert.

Leefgebieden

Hulp aan mensen met schulden verbetert niet alleen de financiële positie van de hulpvrager, maar heeft ook een positieve impact op andere leefgebieden. Zo blijkt dat mensen in het derde jaar van een schuldregeling 12 procent vaker werk hebben dan aan de start van het traject. Ook hebben ze 10 procent minder vaak een bijstandsuitkering en 12 procent vaker stabiele huisvesting. Daarnaast daalt het aandeel dat last heeft van geestelijke gezondheidsproblemen met 13 procentpunt. Zware lichamelijke gezondheidsklachten verminderen met 6 procentpunt.

Rendement

Die positieve effecten vertalen zich ook in maatschappelijk rendement. Het helpen van mensen met geldproblemen levert op elke euro 1,40 tot 2 euro aan maatschappelijke baten op. Maar liefst de helft daarvan komt terecht bij de gemeente, die kosten voor bijstandsuitkeringen en opvang van daklozen bespaart. Ruim een vijfde slaat neer bij werkgevers, die gezondere en productievere werknemers kunnen verwachten. Ook zorgverzekeraars, die minder ziektekosten hoeven te vergoeden, profiteren. En de rijksoverheid, die minder WW-uitkeringen hoeft te verstrekken en meer inkomstenbelasting kan innen, pikt ook een graantje mee.

Weg naar hulp

Ondanks die positieve resultaten is er nog genoeg te verbeteren in de financiële hulpverlening. Nog maar weinig mensen weten de weg naar hulp te vinden. Er zijn 600 duizend huishoudens met problematische schulden in Nederland, en toch vragen elk jaar maar 80 duizend mensen om hulp. De bekendheid en toegankelijkheid van hulp moet daarom worden vergroot. Ook blijkt dat jongeren relatief vaak uitvallen tijdens een hulptraject. Zij zouden gebaat zijn bij een aanpak die beter is toegesneden op hun situatie.

Differentiatie

NVVK-voorzitter Marco Florijn pleit daarom voor meer differentiatie en maatwerk in de schuldhulpverlening. Daarnaast zouden schuldhulpverleners, wat Florijn betreft, meer moeten doen aan preventie en nazorg. Ook voor cultureel-sensitief werken zou meer aandacht moeten komen.

Kwetsbaar

Ondertussen lijkt de groep mensen met financiële problemen alleen maar groter te worden. 'Door institutionele veranderingen komen meer mensen in kwetsbare situaties terecht dan tien jaar geleden', zegt Roeland van Geuns, lector Armoede Interventies aan de Hogeschool van Amsterdam. Dan gaat het bijvoorbeeld om de verlaging van de (netto) bijstandsuitkering in verhouding tot het (netto) minimumloon. Een andere boosdoener is de Participatiewet, die de financiële zekerheid van mensen met een beperking of chronische ziekte aantast. Bovendien is het verplichte eigen risico een stuk hoger geworden en is de arbeidsmarkt de afgelopen tien jaar nog verder geflexibiliseerd.

Bestaanszekerheid

Tel daar forse inflatie en een woningnood bij op, en het resultaat is dat steeds meer mensen – ook de huishoudens die boven het sociaal minimum zitten – moeite hebben om rond te komen. De uitholling van de bestaanszekerheid zorgt daarom steeds vaker voor schuldproblemen, merkt Van Geuns. 'We zien dit terug in het type schulden dat mensen maken. Vroeger stonden webwinkels en consumptieve schulden in de top 5 van schuldeisers. Nu zijn het de Belastingdienst, leveranciers van vaste lasten en banken door roodstand.'

Coronacrisis

Daar komt bij dat de nasleep van de coronacrisis naar verwachting zal zorgen voor een toename van mensen met schuldproblemen. De NVVK vroeg SEO Economisch Onderzoek om een inschatting te maken van de gevolgen van corona op de schuldenproblematiek. Uit voorlopige resultaten van dat onderzoek blijkt dat schuldhulpverleners de komende jaren te maken krijgen met 3 tot 20 procent meer hulpvragen als gevolg van de coronacrisis. Zelfstandigen en werknemers met een flexibel contract in de zwaarst getroffen sectoren, zoals horeca, sport en recreatie, zijn het meest kwetsbaar.

Vroeg opsporen

De NVVK roept gemeenten, die momenteel bezig zijn met het smeden van nieuwe collegeakkoorden, daarom op om te investeren in het zo vroeg mogelijk opsporen van mensen met schulden. 'De ervaring is dat mensen vaak wel vijf jaar wachten met het zoeken van hulp, maar de schulden zijn dan groter en het oplossen ervan is complexer', schrijft de vereniging.