Bezwaren tegen hervormingsplannen jeugdzorg

De Algemene ledenvergadering van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten stemde dit jaar in met de Hervormingsagenda Jeugd. Hoewel een ruime meerderheid zich verenigde achter de ‘grootste hervorming sinds de decentralisatie van de jeugdzorg’, was er ook weerstand. Drie wethouders over hun beweegredenen om niet zomaar akkoord te gaan met deze jeugdzorghervorming.    

Juni 2023. Raadsleden, gemeentesecretarissen, wethouders en burgemeesters trekken massaal naar Groningen voor het Jaarcongres 2023 van gemeentekoepel VNG. Ter stemming ligt onder meer het principeakkoord voor de Hervormingsagenda Jeugd, dat in april was gesloten. Nu is het aan de leden om zich te scharen achter de jeugdzorghervormingen.

Financieel perspectief

Het loopt net even anders. Een groep van achttien gemeenten, onder leiding van gastgemeente Groningen, dient een motie in: de VNG moet alleen akkoord gaan met de hervormingsagenda als er vanaf 2026 een ‘gezond financieel perspectief voor gemeenten’ is geregeld. De colleges van B en W vinden het onacceptabel dat er nog niet is voldaan aan dit herstel. Daarbij moet eerst worden onderbouwd dat er een relatie is tussen de maatregelen en de beoogde financiële besparingen. Pas daarna gaan de gemeenten definitief akkoord met de hervormingsagenda.

Onbetrouwbaar

Het is niet toevallig dat uitgerekend een Groningse wethouder de initiatiefnemer is. Manouska Molema (Jeugd en Jeugdhulp, GroenLinks) heeft de afgelopen jaren veel voorbeelden gezien waarbij de rijksoverheid afspraken niet nakomt. Denk aan het gaswinningsdossier en de opvang van asielzoekers. ‘Die context speelt zeker mee’, zegt Molema.  

Regio

Dat er in de hervormingsagenda geen rekening is gehouden met regionale verschillen, is voor Groningen ‘zeer relevant’. De regio kampt met veel sociaaleconomische problemen. Zo hebben in Oost-Groningen relatief veel inwoners beperkte gezondheidsvaardigheden en is de levensverwachting lager dan gemiddeld in Nederland. ‘Met dat in het achterhoofd konden we haast niet anders zeggen dat die hervormingsagenda eerst nog verder moet worden uitgewerkt’, zegt Molema. ‘Als we bij het kruisje onze namen hadden gezet, veronachtzamen we dat we het financieel op geen enkele manier redden. Dan zullen we elders moeten gaan bezuinigen om de jeugdzorg in stand te houden.’

Dapper verzet

Wat te doen? Molema betrok omringende gemeenten en besprak op welke manier zij zich zouden verzetten. Een motie inbrengen tijdens de Algemene ledenvergadering (ALV) van de VNG leek de beste keuze. Ze verbreedde het net en nam contact op met haar Friese collega-wethouder in Leeuwarden, Nathalie Kramers (Jeugd en Jeugdhulp, GroenLinks). ‘Ik kreeg een telefoontje van Manouska. Ze legde uit wat het plan was en vroeg of ik mee wilde doen’, vertelt Kramers. ‘Ik vond het dapper, want ze verzette zich zowel tegen het rijk als de VNG. Bovendien was ik het met haar eens. Wat betreft het financiële kader vertrouw ik het rijk niet. De garanties van het kabinet gaan tot aan de deur.’

Tegen de muur

Daarbij was er het gevoel met de rug tegen de muur te staan, stelt de Goudse wethouder Anna van Popering-Kalkman (Jeugd en welzijn, ChristenUnie). ‘Want als je tegen zou stemmen, zou de bezuiniging die al was ingeboekt voor 2024 en 2025 blijven.’ Voor haar reden genoeg om namens de gemeente Gouda haar naam onder de motie te zetten.

Collegialiteit

Het protest werd hen niet door iedereen in dank afgenomen. ‘Sommigen waren verontwaardigd’, zegt Kramers. Zij vonden dat de ondertekenaars hiermee de inspanningen van de onderhandelaars miskenden. ‘Maar dat is zeker niet het geval’, aldus Van Popering-Kalkman. ‘Ze hebben mijns inziens het maximale eruit gehaald. Dat neemt echter niet weg dat ik me gewoon zorgen maak.’ Molema en Kramers sluiten zich hierbij aan, hoewel volgens laatstgenoemde de VNG het proces anders had kunnen organiseren. ‘Door beide onderhandelaars steeds op al die podia persoonlijk hun onderhandelingsresultaat te laten verdedigen, konden de leden vanuit collegialiteit natuurlijk geen enkele kritiek meer uitdelen. Dat is geen verwijt naar hen, maar naar de VNG.’

De drie wethouders begrepen heel goed dat hun verzet niet risicoloos was.

Lees het volledige artikel in Binnenlands Bestuur nr. 24. (inlog)