‘Uitkeringsgerechtigden zijn verdienmodel’

Vakbond FNV beticht participatiebedrijf WerkSaam Westfriesland van uitbuiting van uitkeringsgerechtigden. Re-integratietrajecten waarin werkzoekenden 'leren werken' zouden een verdienmodel zijn geworden, waarbij uitkeringsontvangers in feite regulier werk verrichten zonder een regulier salaris te verdienen. Volgens het bedrijf zelf is dat een 'zeer vertekend beeld'.

Zonneklaar

Na een jarenlange Wob-procedure, waar ook een rechtszaak aan te pas kwam, zegt de vakbond nu het definitieve bewijs te hebben. 'Het is nu zonneklaar dat er wordt verdiend op uitkeringsgerechtigden in re-integratietrajecten', zegt Déjo Overdijk, bestuurder bij FNV Uitkeringsgerechtigden. Dat maakt de vakbond op uit onder andere jaarrekeningen van WerkSaam.

Gratis werk

Bovendien leidden de trajecten, die bedoeld zijn om de arbeidsmarktkansen van werkzoekenden te vergroten, maar in weinig gevallen tot betaald werk. Overdijk: 'In drie jaar tijd krijgen slechts 153 langdurig werklozen, van de 1482 uitkeringsgerechtigden die werken zonder loon, een contract van minimaal zes maanden waarbij ze normaal betaald worden. Dan kun je niet volhouden dat werken zonder loon een goede kans biedt op een vaste baan. Intussen levert al dat gratis werk wel geld op.'

Lopende band

Dat de trajecten niet altijd gericht waren op begeleiding naar werk, blijkt ook uit signalen uit de praktijk. 'De trajecten waren geen maatwerk en boden geen perspectief op werk', aldus de vakbond. Een voorbeeld is een bijstandsontvanger met een lange carrière in de ICT, die aan de slag ging als inpakker aan de lopende band bij Hello Fresh.

Gekleurd

Participatiebedrijf WerkSaam laat in een uitgebreid statement weten zich niet te herkennen in de aanklacht. Sterker nog: het bedrijf meent dat de vakbond de sociale werkgelegenheid ernstig in gevaar brengt 'door deze gekleurde wijze van onderzoek en rapportage'. Door de ondernemers met wie WerkSaam samenwerkt in een kwaad daglicht te stellen, zou de FNV de kansen van uitkeringsontvangers alleen maar verkleinen.

Op tijd komen

De 'leer-werkstages' die WerkSaam aanbiedt, zijn volgens het bedrijf wel degelijk nuttig voor de werkzoeker. Daarbij gaat het niet om het niveau van het werk, maar om 'basiscompetenties', zoals 'op tijd komen', 'motivatie om in actie te komen' of 'goed gedrag op de werkvloer'. 'Zonder deze vaardigheden is er geen kans op de arbeidsmarkt', schrijft het bedrijf. Uitkeringsgerechtigden zouden juist blij zijn om werkervaring op te kunnen doen zonder de 'relatieve veiligheid van de bijstand' te hoeven verlaten. 'Veel cliënten willen eerst van zichzelf overtuigd zijn dat zij voldoende kracht hebben om echt uit de bijstand te komen en zelf betaald werk te genereren.'

Vertekend

Ook de bewering dat er verdiend zou worden aan uitkeringsontvangers bestrijdt WerkSaam: 'In sociale zekerheid wordt niet verdiend.' De cijfers die FNV aanhaalt kloppen volgens het bedrijf niet. Van de 'netto toegevoegde waarde' zijn onder andere de kosten van begeleiding van werkzoekenden nog niet afgetrokken, waardoor de berekening een 'zeer vertekend beeld' oplevert.

Hele land

Het is niet de eerste keer dat vakbond FNV 'werken zonder loon' bij een participatiebedrijf aan de kaak stelt. Zo werden de gemeente Groningen en Werkzaak Rivierenland van dezelfde soort praktijken beschuldigd. Ook kwam de vakbond eind 2020 al met een rapport over het fenomeen. ‘Wij zien in het hele land een toename van mensen die moeten werken zonder betaald te krijgen, om hun uitkering te behouden', zei vicevoorzitter Kitty Jong daarover.

Financiële gaten

Het ontstaan van de onderbetaalde werkplekken heeft volgens de vakbond te maken met de Participatiewet, die de sociale werkvoorziening afschafte en in plaats daarvan gemeenten de taak gaf om werkzoekenden naar de reguliere arbeidsmarkt te begeleiden. De vrijgekomen arbeidsplaatsen die voorheen in de sociale werkvoorziening vielen, worden nu ingevuld met 're-integratietrajecten' waarvoor uitkeringsgerechtigden geen loon ontvangen, ziet de vakbond. Het 'werken zonder loon' zou een manier zijn voor gemeenten en participatiebedrijven om financiële gaten die zijn gevallen na de invoering van de Participatiewet op te vullen.