De Groningse basisbanen hebben maatschappelijke meerwaarde

De drie jaar durende proef van de gemeente Groningen met vijftig 'basisbanen' is geslaagd. Het doel was om mensen die langdurig in de bijstand zaten op een rendabele manier aan een werkplek te helpen. Dat is gelukt, concluderen onderzoekers van de Hanzehogeschool in het eindrapport 'De praktijk van basisbanen'. Groningen zorgt nu dat de 'basisbaners' een vast contract krijgen en het aantal basisbanen de komende jaren tot 250 uitgroeit.

Het concept van 'basisbanen' is bedoeld voor mensen die in de regel al langer dan drie jaar in de bijstand zitten en om wat voor reden dan ook geen uitzicht hebben op een uitweg naar de reguliere arbeidsmarkt. Zij maken daardoor geen kans op een zogenaamde 'arbeidsreïntegratievoorziening', waardoor het voor hen al helemaal moeilijk wordt ooit de bijstand te verlaten.

In Groningen ontvangen zo'n 7500 huishoudens langer dan drie jaar een bijstandsuitkering. Ruim 1200 van deze mensen zouden graag meer werk doen.

Groningen

Om die reden schiep de gemeente Groningen een nieuw type arbeidsplek die tussen de 'beschutte werkplek' (oftewel de sociale werkplek) en de normale arbeidsbaan in valt. Voorwaarden waren dat deze nieuwe baan geen regulier werk verdringt, de deelnemer er financieel op vooruit gaat, de baan een meerwaarde heeft voor een stadswijk en de juiste doelgroep bereikt wordt. De Melkertbanen van het verleden kwamen onbedoeld namelijk eveneens terecht bij mensen met een uitkering die ook eigenmachtig terug konden keren in de arbeidsmarkt.

In de praktijk gaat het met de basisbanen om werken in een kringloopwinkel, het bijstaan van fietsstewards, het schoonmaken van een buurthuis of beheren van een wijkcentrum. Het was 'een hele puzzel' om te zorgen dat de basisbaners er financieel echt beter van werden om hun uitkering op te geven. Maar uiteindelijk groeiden hun maandelijke inkomsten met netto 650 euro, waardoor hun financiële zelfredzaamheid flink toenam. Nog los van de groei van hun sociale netwerk.

Kosten?

De deelnemers aan de proef werden opgenomen in het doelgroepenregister, waardoor werkgevers van de rijksoverheid een loonkostensubsidie konden krijgen en een no-riskpolis afsluiten. Onder de streep 'verliezen' het rijk en de gemeente geld op de basisbanen, ondanks meerdere financiële voordelen. De netto kosten zijn per basisbaner 4860 euro. Dit ondanks dat de gemeente bespaart op de uitkering, energietoeslag en de kwijtschelding van gemeentelijke belastingen.

De onderzoekers noteren onder meer: 'Er is ook een besparing van drieduizend euro per jaar per basisbaner op de uitvoeringskosten die de gemeente maakt om de uitkeringen te verstrekken.'

Opbrengsten?

Maatschappelijk zijn de opbrengsten van basisbanen welzeker positief. Het werk dat ze leveren, heeft zijn eigen waarde. Daarnaast blijkt uit eerder onderzoek dat financiële problemen lijden tot ziektelast, vanwege stress of zelfs burn-outs. Ook is eerder gebleken dat mensen die bijvoorbeeld op de wachtlijst staan voor een beschutte werkplek meer WMO- en GGZ-ondersteuning nodig hebben dan mensen die al zo'n plek gekregen hebben.

Reken je dan met dertig fte aan basisbanen, omdat de basisbaners de afgelopen jaren maar voor 80 procent konden werken vanwege onder meer de coronaperiode, dan heeft dat de Groningse samenleving in het jaar 2022 driekwart miljoen euro 'opgeleverd', stellen de onderzoekers.

Bovendien laten de basisbaners zelf weten bijzonder tevreden te zijn met het werk dat ze kunnen doen.