Aanpassen Wet gemeenschappelijke regelingen; meer democratische legitimiteit

Decentralisatie en (nieuwe) samenwerking.

Maatschappelijke opgaven zijn de laatste jaren fors toegenomen. Verschillende overheidsorganen zijn nodig om die opgaven in goede banen te leiden. Vooral de gemeenten merken deze verandering: de decentralisaties en nieuwe vormen van samenwerking (bijvoorbeeld de bedrijfsvoeringsorganisatie) vergen veel aandacht. Dit heeft geresulteerd in een proces van schaalvergroting en professionalisering. Milieuvergunningen worden verleend door Regionale Uitvoeringsdiensten, onze (brand)veiligheid wordt bewaakt door Veiligheidsregio’s, de Participatiewet wordt uitgevoerd door regionale werkbedrijven en de Wmo wordt vaak uitgevoerd door grote samenwerkingsverbanden tussen gemeenten.

Gevolgen voor democratische controle

De bestaande kaders bieden onvoldoende mogelijkheden voor democratische controle. Inwoners ervaren daardoor een (soms letterlijk) grotere afstand tot de lokale democratie. Zeker als ook de raadsleden die hen vertegenwoordigen niet goed in staat blijken zijn om sturing te geven aan de uitvoerende taak die is ondergebracht in de, op afstand staande, samenwerkingsverbanden. Deze ontwikkeling van intergemeentelijke samenwerking roept vragen op over de legitimiteit van het bestuur. Kunnen gemeenteraden hun kaderstellende, controlerende en volksvertegenwoordigende rol nog wel waar maken? Met andere woorden: kunnen zij hun colleges die in de besturen van gemeenschappelijke regelingen zitting hebben nog wel aanspreken?

Aanpassing van de wet?

De minister heeft in de zomer van 2018 aangekondigd te onderzoeken welke wetswijzigingen nodig zijn in de Wet gemeenschappelijke regelingen (Wgr) om controlerende taken van de raad te verbeteren. De minister overweegt om in de wet een rechtstreekse rol voor de gemeenteraadsleden op te nemen. Te denken valt aan:

• de verplichting om voor bepaalde besluiten eerst de zienswijze van de betrokken raden te vragen;

• de mogelijkheid om besluiten van de GR te herroepen;

• de opname van doelbepalingen die bijvoorbeeld een periodieke evaluatie van de gemeenschappelijke regeling voorschrijven;
• de aanpassing van de uittreedregeling;
• de mogelijkheid voor rechtstreekse inspraak van de inwoners.

In de tussentijd?

In de tussentijd moeten de raadsleden de indirecte bevoegdheden via het college (informatierecht, begrotingsrecht en bijvoorbeeld het indienen van een motie) op grond van de Gemeentewet benutten. Dit is niet optimaal en op lange termijn ontoereikend.

Daarnaast is vorig jaar aangekondigd dat er onderzocht wordt in welke mate de verschillende vormen van gemeenschappelijke regelingen effect op de legitimiteit hebben. Deze lezenswaardige onderzoeken zijn vorige maand gepubliceerd. De wetswijziging op basis van deze onderzoeken komt naar verwachting deze zomer. Gelet op de complexe taken die in de samenwerkingsverbanden worden uitgeoefend en het tekort aan legitimatie is haast geboden.  

Wij helpen u graag

Wij helpen u graag. Neem contact op met één van onze specialisten via 088-236 48 03 of stuur een e-mail naar publiekesector@bdo.nl.

ARNOLD DE BOER  Senior Manager Publieke Sector BDO Utrecht Arnold.de.Boer@bdo.nl
SIMONE VAN SUSTEREN  Senior Manager Arbeidsrecht BDO Utrecht (030) 284 99 60 / simone.van.susteren@bdo.nl