Brancheverenigingen: bouw woningen voor psychisch kwetsbaren hapert

De realisatie van woningen voor mensen met mentale en gedragsproblemen loopt steeds vaker vast. Inwoners staan op wachtlijsten, gemeenten komen niet tot uitvoering, en ggz-aanbieders en instellingen voor maatschappelijke opvang missen kaders en steun. Brancheverenigingen Valente en de Nederlandse ggz maken zich grote zorgen.

Sneller uit beeld

‘Zonder landelijke regie en financiering komen initiatieven niet snel genoeg tot stand, verergeren psychische problemen, raken mensen sneller uit beeld en neemt de overlast op straat toe’, schrijven beide organisaties. ‘Geheel onnodig, want Nederland heeft de sleutel voor passende woonconcepten al in handen.’

Afgeblazen

Volgens de brancheverenigingen kampen vrijwel alle mensen zonder vaste woon- of verblijfplaats met psychische klachten. Voor een deel van deze groep bieden woonconcepten zoals Skaeve Huse – zelfstandige woningen aan de rand van de stad met begeleiding op afstand – een oplossing. Maar hoewel het concept werkt, lopen veel plannen spaak, stellen Valente en de Nederlandse ggz. Als recent voorbeeld noemen ze Nijmegen, waar ‘een veelbelovend project’ werd afgeblazen door politieke verdeeldheid, financiële knelpunten en weerstand uit de buurt.

Meer daklozen

Gemeenten ontvangen jaarlijks 55 miljoen euro om woonconcepten voor kwetsbare mensen te ontwikkelen en dakloosheid te voorkomen. Toch blijft het aantal dak- en thuislozen groeien. Begin 2024 waren er volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) naar schatting 33.000 daklozen. Dit aantal ligt hoger dan begin 2022, toen het nog op bijna 27.000 werd geschat. Kinderen (jonger dan 18 jaar) en 65-plussers zijn daarbij niet meegerekend. Uit de Ethos-tellingen blijkt bovendien dat het werkelijke aantal daklozen nog hoger ligt.

Noodoplossing

‘Ook mensen met ernstige psychiatrische ziekten of problemen op het gebied van gedrag of verslaving hebben recht op een blijvend thuis’, benadrukt Ruth Peetoom, voorzitter van de Nederlandse ggz. ‘Het gaat hier niet om een noodoplossing, maar een erkenning van het feit dat niet iedereen past binnen het standaardmodel van wonen en zorg.’

Overlast

Na jaren van verhuizen tussen instellingen en maatschappelijke opvang, vinden kwetsbare mensen op woonplekken zoals Skaeve Huse weer structuur, rust en veiligheid. Deze woonvorm biedt met name uitkomst voor mensen met onaangepast gedrag die in een instelling of in een reguliere woning niet aarden, waardoor overlast ontstaat. Volgens een schatting van Valente en de Nederlandse ggz zijn in Nederland zo’n 1.050 van dit soort woonplekken nodig. Begin 2024 verzocht de Tweede Kamer de regering om bijvoorbeeld een landelijk programma voor Skaeve Huse op te zetten. Toch zijn er in de afgelopen twintig jaar slechts 50 tot 100 van deze woonvormen gerealiseerd, aldus beide organisaties.

Straatbeeld

De bouw van meer Skaeve Huse verloopt te traag, constateert Maarten Hijink, directeur van Valente. Deze projecten bieden honderden mensen die nu nog op straat leven of langdurig in de maatschappelijke opvang verblijven een stabiele plek om tot rust te komen, zegt hij. ‘Dat is niet alleen belangrijk voor henzelf, maar ook voor de dorpen en steden waar de gevolgen van dakloosheid steeds meer zichtbaar worden in het straatbeeld.’ Hijink vindt meer landelijke regie noodzakelijk om de bouw van deze woonzorgconcepten te versnellen.

Wal en schip

Voor brancheverenigingen Valente en de Nederlandse ggz is het duidelijk: zonder directe actie blijven mensen tussen wal en schip vallen, met alle gevolgen van dien. Maatschappelijke opvang en geestelijke gezondheidszorg werken daarom steeds vaker samen aan deze passende woonvormen. Zo zijn er inmiddels al enkele Skaeve Huse gerealiseerd op instellingsterreinen. ‘We verwachten eenzelfde urgentiegevoel en daadkracht bij de landelijke politiek. Mét structurele financiering en een duidelijke plek voor deze woonconcepten binnen het nationale beleid’, zegt Peetoom. Wat haar betreft begint dat met het uitvoeren van de motie die de regering oproept om bijvoorbeeld een landelijk programma op te zetten.