Oordeel Europees Hof over Italiaanse staalfabriek relevant voor Tata

De Zuid-Italiaanse staalfabriek Ex-Ilva, waarvan de uitstoot recent door het RIVM werd vergeleken met Tata Steel, moet gesloten worden als de industriële emissies van het bedrijf leiden tot significante milieu- en gezondheidsschade. Dat heeft het Europees Hof van Justitie bepaald. Die uitspraak doet het hof in een prejudiciële beslissing, op aanvraag van de districtsrechtbank in Milaan. Die Italiaanse rechter wilde weten of de hernieuwde vergunning van de al jaren omstreden fabriek in strijd kan zijn met de Richtlijn Industriële Emissies in de EU.

Het gaat hier om de grootste staalfabriek van Europa, gevestigd op een areaal van 1500 hectare in de Zuid-Italiaanse havenstad Taranto, met 11.000 werknemers. Het terrein van Tata Steel is half zo groot. Ex-Ilva ligt in een drukbevolkte omgeving van 200.000 inwoners, terwijl Tata Steel de grootste overlast veroorzaakt in Wijk aan Zee met ruim 2000 inwoners. Onder andere dat verschil maakt het lastig om beide situaties te vergelijken, schreef het RIVM eind mei. Toch durfde het onderzoeksinstituut wel te concluderen: ‘De berekende extra sterfterisico’s als gevolg van blootstelling aan fijnstofemissies van de staalfabrieken voor de verschillende locaties lijken vergelijkbaar te zijn.’ Een tweede kanttekening die het RIVM wel maakte bij deze vergelijking, is dat de gezondheidszorg in Italië en Nederland verschillen, evenals de leeftijdsopbouw in beide gebieden. 

Mensenrechten

Het Europees Hof van Justitie verwijst de zaak nu terug naar de Milanese rechtbank, waar omwoners van Ex-Ilva hun zaak aanspanden. De Milanese rechters moeten bepalen of de fabriek werkelijk wordt stopgezet. Bewoners ageren al vele jaren tegen het bedrijf, maar de Italiaanse regering wil de staalfabriek openhouden. Net als Tata Steel heeft Ex-Ilva een Groen Staal-plan, sinds 2019, maar verbeteringen in de bedrijfsvoering zijn meerdere keren uitgesteld. 

Vijf jaar geleden al wees het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM) uit dat de staalfabriek een aanzienlijk negatieve impact heeft op de gezondheid van omwonenden. Bovendien stelde het Hof dat de Italiaanse staat artikel 8 en 13 schond van het Europese Verdrag voor de Rechten van de Mens, waaronder het recht op eerbiediging van privé-, familie- en gezinsleven.

Kamervragen hierover

Vorig jaar vroegen zowel Tweede Kamerlid Pieter Omtzigt als de Volt-fractie of de uitspraak van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens ook opgaat voor Tata Steel. Volgens toenmalig staatssecretaris Vivianne Heijnen is de situatie in Taranto toch behoorlijk anders dan in IJmuiden. In rapporten uit 2012, 2016 en 2017, zo schreef zij in een Kamerbrief namens het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, is in Zuid-Italië een oorzakelijk verband aangetoond tussen de industriële uitstoot en lokale gezondheidsschade. In 2021 moest Ex-Ilva al op last van de rechter vervuilende installaties sluiten, maar werd dit sindsdien tegengehouden door de Italiaanse regering. 

‘Deze omstandigheden maken dat het EHRM heeft geoordeeld dat passende en noodzakelijke overheidsmaatregelen ter bescherming van het milieu en de gezondheid zijn uitgebleven’, schreef Heijnen.

Toch gaf ook zij toe dat de procedures rond Ex-Ilva relevant blijven. Heijnen: ‘Evenwel is het jurisprudentie die onderdeel is van de afwegingen bij Tata Steel en is het dus goed om een vergelijking te maken en daarvan te leren.’