Floriade kostte Almere bijna 130 miljoen

128,9 miljoen euro. Dat is het bedrag dat de Floriade van 2022 de gemeente Almere in totaal heeft gekost. Het is 25 miljoen euro meer dan de gemeente dacht, want bij een eerdere eindafrekening kwam het college uit op een verlies van 103 miljoen euro. De raadscommissie komt echter uit op het hogere bedrag.

Veel extra tijd

Dat blijkt uit het eindrapport ‘Het project dat niet tot bloei kwam’ als gevolg van de raadsenquête waartoe de Almeerse gemeenteraad eind 2023 had besloten. Na ruim een jaar presenteerde commissievoorzitter Brent Hadderingh (Forum voor Democratie) donderdagavond het rapport dat tot stand is gekomen na tientallen (deels openbare) gesprekken met betrokkenen en het doorspitten van duizenden documenten. En daar wordt de eerste kritische kanttekening al gezet: de projectarchivering was namelijk niet gestructureerd. ‘Dit heeft de commissie veel extra tijd gekost.’

Tijdige oplevering 'prestatie'

Het rapport memoreert dat de raad in het begin van het traject in 2012 nog instemde met een gemeentelijke bijdrage van 10 miljoen euro en een reserve van 7 miljoen voor eventuele risico’s. Waar tot vlak voor de opening nog wordt uitgegaan van 2 miljoen betalende bezoekers, komen er uiteindelijk 700.000, die de wereldtentoonstelling wel positief waarderen. Maar dat de Floriade überhaupt op tijd open kon, mag wel een prestatie worden genoemd, aldus de commissie, gezien de hoeveelheid obstakels.

Combinatie te complex

Ten aanzien van de uitvoering ging het mis door het organiseren van de Floriade te combineren met het bouwen van een woonwijk. Dat was te complex, zeker toen al met de bouw van de woonwijk werd begonnen voordat het evenement had plaatsgevonden. De complexiteit is onderschat en was te lang optimistisch over dat het een succes zou worden. Daarbij heeft de gemeente de ambities en doelen onvoldoende concreet gemaakt en onvoldoende bijgesteld aan actuele ontwikkelingen. De planning was te optimistisch: de achterstand ontstond al vroeg en werd niet meer ingehaald.  

Floriade BV mislukt

Verder riep de gemeente te laat een projectorganisatie in het leven. De afstemming met de lijnorganisatie verliep een aantal keer stroef en checks and balances werden niet altijd gevolgd. De oprichting van de Floriade BV om de organisatie op ‘armlengte’ afstand van de gemeente te zetten is grotendeels mislukt. De BV werkte namelijk niet op afstand van de politiek en maakte de aanpak ook niet bedrijfsmatiger of slagvaardiger. Daarbij werd geen partner gevonden voor de BV, waardoor de gemeente alle financiële risico’s op haar bord kreeg. De gemeente heeft zich hierop verkeken en stuurde niet bij.

Grote afhankelijkheid

De aanbestedingsprocedure voor de aanleg van het Floriadeterrein en de ontwikkeling van de woonwijk is ook mislukt. Het leidde tot grote afhankelijkheid van de gemeente van Weerwater CV. De combinatie met organisatie Floriade BV bleek te complex. De driehoeksverhouding was lastig werkbaar voor de gemeente en er was ook geen sprake van een samenwerkingsovereenkomst die de partijen samenbracht. Daarnaast mislukte het vinden van sponsoren en verliep de samenwerking met andere overheden ‘stroef’.

Onderschatting en overschatting

En waarom moest de Floriade nou zoveel kosten? Deels door externe factoren, zoals de coronapandemie en veranderende marktomstandigheden, constateert de commissie. Maar het heeft grotendeels te maken met te complexe processen en een onderschatting van de kosten en een overschatting van de inkomsten. De grootste afwijkingen waren: lagere opbrengsten van de kaartverkoop, hogere organisatiekosten, hogere kosten voor terreininrichting, lagere opbrengsten uit sponsoring, lagere inkomsten van derden/subsidies, en hogere kosten verbonden aan parkeren/mobiliteit en geluidsmaatregelen. De commissie noemt de informatievoorziening over de financiën ‘weinig transparant’ en ‘moeilijk navolgbaar’. Het college had lang weinig realistische financiële verwachtingen en had beter moeten luisteren naar kritische noten van buiten, net als de gemeenteraad overigens.

Informatievoorziening ondermaats

Al heeft het college de raad op verschillende specifieke momenten onvoldoende geïnformeerd om zijn rol goed te kunnen vervullen. De informatievoorziening door het college aan de raad is op verschillende momenten en bij verschillende onderwerpen ‘ondermaats’ geweest, schrijft de commissie. Er waren geen duidelijke go/no-go-momenten ingebouwd voor de raad en bij verschillende besluiten was het voor de raad onduidelijk wat de alternatieven zouden zijn. Verder bereikten kritische geluiden vanuit de ambtelijke organisatie de raad niet. Op twee momenten heeft het college de raad  niet bijtijds in de gelegenheid gesteld een (kaderstellend) besluit te nemen, namelijk bij het uitbrengen van het Bidbook en bij het scopebesluit.

Raad te weinig kritisch

Maar de raad zelf was ook niet kritisch genoeg, aldus de commissie, en heeft in het algemeen veel op details gestuurd. ‘De raad heeft weinig opvolging gegeven aan alle adviezen en kritische reflecties die zij aangedragen kreeg.’ Tot slot merkt de commissie op dat het negatieve sentiment in zowel de raad als in de media heeft bijgedragen aan het slechte resultaat van de Floriade. Het brengt de commissie op drie aanbevelingen: stel een Regeling Grote Projecten Almere op met de geleerde lessen van de Floriade. Investeer bij een groot project in een goede projectbeheersing. En als laatste: verbeter het samenspel in de raad, zodat ieder raadslid diens kaderstellende en controlerende rol goed en veilig kan vervullen.

Falen onder ogen zien

Commissievoorzitter Brent Hadderingh zegt tegen het ANP dat de Floriade veel met de stad heeft gedaan. ‘Meer dan tien jaar heeft dit project de discussie in de raad beheerst. We bevinden ons nu in de afrondende fase. Niet om daarna alles te vergeten, maar om ons falen onder ogen te zien en te erkennen wat er is gebeurd. Hier kunnen we van leren en dat moeten we doorgeven aan de mensen die na ons komen. Het gaat niet meer over het belang van de Floriade, maar over het belang en de toekomst van onze stad.’ De gemeenteraad bespreekt op het rapport op 22 mei.