Netverzwaring: ook elders in Europa een kostbaar proces

Niet alleen Nederland, maar ook de andere 26 lidstaten van de Europese Unie moeten zich in het zweet werken om het stroomnet te verstevigen en aan te passen. ‘Het simpelweg handhaven van het huidige niveau van geplande investeringen zal niet volstaan’, schrijft de Europese Rekenkamer in een nieuwe analyse over het Europese stroomnet. Tot 2050 is een bandbreedte van twee tot drie biljoen euro aan investeringen nodig. De vraag naar stroom verdubbelt de komende decennia.

De betreffende onderzoeksgroep van de Europese Rekenkamer, onder leiding van de Estse oud-minister Keit Pentus-Rosimannus, heeft in het kader van het rapport onder meer een werkbezoek gebracht aan Italië en Duitsland. Waar Nederland 262.000 kilometer aan distributienet heeft, gaat het in Italië om 1,3 miljoen en in Duitsland om 2,2 miljoen kilometer.

Van zuid naar noord

In die beide landen moet het stroomnet enorme afstanden afleggen om de CO2-uitstootloze stroom over het land te verdelen. Neem Italië: de Italiaanse netbeheerder Terna steekt 11 miljard euro in een hypernet dat zonne-energie uit Zuid-Italië naar het industrierijke noorden brengt. Hiervoor is onder meer een onderzeese leiding tussen Sardinië en het vasteland noodzakelijk.

Deze infrastructuur moet wel tegen zomerhitte kunnen, zoals tijdens de hittegolf in juli 2023 op Sicilië. ‘De hoge temperaturen veroorzaakten schade aan de ondergrondse kabels en stroomstoringen, waardoor bij duizenden aansluitingen meer dan 24 uur de stroom werd afgesneden’, staat in het rapport.

Ook in het Duitsland is een noordzuid-verbinding nodig: al jaren wordt gewerkt aan de SuedLink, een hoogspanningsverbinding die de windenergie uit Zuid-Duitsland naar het noorden vervoert. Dit grote project kampt met vertraging, meldde onder andere de Duitse nationale rekenkamer: ‘In het meest recente controleverslag werd benadrukt dat de uitbreiding van het net zeven jaar en 6000 kilometer achterligt op schema.’ Dit zou te wijten zijn aan ‘langdurige plannings- en vergunningsprocedures, en de complexe coördinatie tussen de deelstaten’.

Vergunningen

Dat vergunningsproces is niet slechts in Nederland, maar Europabreed een struikelblok, zegt de Europese Rekenkamer. ‘Vergunningverlening is een van de belangrijkste oorzaken van vertraging bij netinvesteringen’, lezen de onderzoekers af aan opgevraagde cijfers van de Nationale Regulerende Instanties (NRI's). In Nederland is dit de Autoriteit Consument en Markt (ACM). Die vergunningverlening neemt gemiddeld een kwart van de tijd in beslag.

Een middenspanningsstation neerzetten ‘bestaat uit anderhalf tot twee jaar bouwen, en vijf jaar aan procedures, vergunnen en bezwaren’, zei de voorzitter van brancheorganisatie Netbeheer Nederland eerder tegen Binnenlands Bestuur.

Verzet

‘Bij elektriciteitsnetprojecten zijn vaak meerdere autoriteiten en jurisdicties langs de route van het net betrokken’, schrijft de Rekenkamer. ‘Bovendien moet elke autoriteit de plannen beoordelen en goedkeuren voordat zij een vergunning verleent. Volgens de Europese Commissie leidt het verzet van het publiek vaak tot juridische problemen en uitgebreide raadplegingen, wat ook tot vertraging leidt. Grensoverschrijdende coördinatie, milieueffectbeoordelingen en wijzigingen in het rechtskader kunnen de procedure nog ingewikkelder maken.’

Personeel

Net als in Nederland is er ook in andere landen een gebrek aan technisch personeel. De Italiaanse netbeheerder ENEL biedt werkzoekenden een gratis opleidingsprogramma van vijf weken aan, en werkt in het kader van het educatieprogramma Energie per la Scuola samen met onderwijsinstellingen.

NOVA-principe

Opvallend is dat in Duitsland en Italië de financiering van de netbeheerders ten dele gebeurt op basis van efficiëntiedoelen, als financiële prikkel voor andere oplossingen dan alleen netverzwaring. Duitsland hanteert een benchmark, staat in het rapport: ‘Efficiënte beheerders kunnen een groter deel van hun inkomsten behouden, terwijl voor minder efficiëntere beheerders lagere inkomstenplafonds gelden, waardoor verbeteringen worden aangemoedigd.’ Het gaat hier om de Anreizreguliering von Strom- und Gasnetzbetreibern.

Ook hanteert Duitsland in de eigen energiewet het NOVA-principe, dat een rangorde geeft voor ingrepen in het stroomnet. Uitbreiding van het net is voor een netbeheerder de laatste optie. Netoptimalisatie (Netz-Optimierung), netversterking (Netz-Verstärkung) komen vóór Netzausbau. De afkorting NOVA staat voor: Netzoptimierung vor Verstärkung vor Ausbau.