Nog veel Omgevingswetvrees bij gemeenten

De Omgevingswet moet korte metten maken met de verkokering bij gemeenten en initiatiefnemers tegemoetkomen. Lukt dat al een beetje? In samenwerking met NEPROM bevroeg Binnenlands Bestuur project- en gebiedsontwikkelaars over hun eerste ervaringen met gemeenten sinds de invoering van de Omgevingswet.

Old school

Bijna negen maanden is de Omgevingswet nu van kracht. De gevreesde horror­scenario’s blijven vooralsnog uit. Ja, de gebiedsontwikkeling verloopt nog steeds traag, maar tot stilstand zijn de processen niet gekomen. En het digitale stelsel mag feilen hebben op tal van punten − het werkt, vooralsnog. Degenen die van nature sceptisch zijn over de wet, zullen erop wijzen
dat nog net voor de invoeringsdatum van 1 januari 2024 een stortvloed aan plannen onder het oude regime werd ingediend. Die worden nu in de gemeentehuizen nog old school afgehandeld. Het is dus te vroeg om al iets over de werking van de wet te stellen.

Indruk

Of toch niet? In samenwerking met hun brancheorganisatie NEPROM stuurde Binnenlands Bestuur afgelopen zomer een vragenlijst naar gebieds- en projectontwikkelaars over hun eerste ervaringen met gemeenten. Van de circa tachtig leden vulden zestien de enquête volledig in. Het geeft geen representatief beeld, maar wel een indruk van hoe gemeenten volgens de ontwikkelbranche nu met de Omgevingswet omgaan.

Voorlichting

Wat als eerste opvalt: driekwart van hen geeft aan dat de voorlichting over de wet vanuit de overheid beter had gekund. Niet vreemd, vindt juridisch specialist Nicolette Zandvliet van NEPROM. ‘De Omgevingswet is een kaderwet die veel lokale invulling aan de gemeenten overlaat, hetgeen ongewenste verschillen tot gevolg kan hebben voor bedrijven. Dat blijft een kwestie van zaken uitwerken en ervaringen delen. Door de tijd heen zullen de verschillen tussen gemeenten voor ontwikkelaars duidelijker worden.’

Loketten

Ontwikkelaars hoopten, blijkens de enquête, voorafgaand aan de invoering van de Omgevingswet vooral op meer ‘integrale besluitvorming’ om zo het aantal gemeentelijke loketten terug te dringen. Dat zou immers kunnen bijdragen aan snellere besluitvorming. Dat zien de ontwikkelaars nog niet terug. De helft van hen is nog steeds ontevreden over de snelheid van gemeentelijke processen en procedures. Meer dan een derde constateert dat de gemeenten nog volop worstelen met die integrale besluitvorming.

Heel moeilijk

‘De integrale benadering is heel moeilijk voor gemeenten’, weet ook Zandvliet. ‘Voordat je een organisatie in haar denkwijze ontkokerd krijgt, dat is gewoon een lastig en langdurig proces. Je hebt een lijstje van zomaar dertig verschillende aspecten waar je bij nieuwe gebiedsontwikkeling allemaal rekening mee moet houden: lucht, bodem, geluid, enzovoort. Ook onder de Omgevingswet gaat iedereen in de praktijk nog steeds vooral voor zijn eigen deelbelang.’

Samenwerking

Daarbij spelen volgens haar ook de personeelstekorten in het ruimtelijk domein veel gemeenten parten. ‘Ze missen het personeel om de Omgevingswet goed van de grond te krijgen. Dat beeld herkent elke ontwikkelaar. Het roept bij mij sterk de vraag op hoe we dat bespreekbaar kunnen maken. Wat kan er in de samenwerking tussen ontwikkelaars en decentrale overheden worden verbeterd om gemeenten te ontlasten, uiteraard zonder de rolvastheid van beide partijen ter discussie te stellen.’

Signaal

Een ander beeld dat volgens haar uit de enquête oprijst is dat ruimtelijke processen nog steeds lang duren. ‘In de praktijk zie je dat veel vertraging ontstaat door bezwaar en beroep door omwonenden. Daar zal de Omgevingswet niet veel aan veranderen. De Wet versterking regie volkshuisvesting wil daarin snijden en beroep bij maar één instantie mogelijk maken. En de beslis­termijn van zes maanden uit de Crisis- en herstelwet keert weer terug. Ik zie deze enquête als een belangrijk signaal om de discussie over het versnellen van procedures door te zetten.’

Lees het hele onderzoek met commentaar van twee ontwikkelaars deze week in de special Omgevingswet (inlog).