‘Met name op hittegebied zien we gemeenten worstelen’
Universiteit Twente kijkt naar hittestress in Enschede, in een onderzoek dat uitstrekt naar Amsterdam, Rotterdam, Delft en Eindhoven.
‘Ik weet niet of je bekend bent in Enschede, maar er is hier een groot marktplein met elk weekend een open markt. Marktkooplui staan daar dan hun vis aan te prijzen’, vertelt Wim Timmermans, hitte-onderzoeker van de Universiteit Twente. ‘Die markt is in de zomer net een bakplaat.’
‘Er zijn nu containerbakken met bomen erin geplaatst, maar er stond totaal geen groen in en de tegels waren ook nog eens een beetje donker. De vraag is wat die bomen voor effect gaan hebben. We hebben kortgeleden een sensor op het plein gehangen. Dat hebben we in de stad op tien plekken gedaan.’
Timmermans heeft het over een nieuw hitte-onderzoek van de vier technische universiteiten van Nederland, te weten: Universiteit Twente, TU Delft, TU Eindhoven en Wageningen University & Research. Elk doen ze klimaatmetingen in de eigen ‘achtertuin’, in Amsterdam, Rotterdam, Delft, Eindhoven en Enschede.
De genoemde sensoren in Enschede meten tamelijk gebruikelijke paramaters, zoals luchttemperatuur, luchtvochtigheid, binnenkomende straling en in een aantal gevallen ook de windsnelheid, vertelt Timmermans. Maar ook zal er een in Tsjechië gehuurde, éénmotorige Cessna overvliegen, met camera’s aan boord die in hoge resolutie reflectie- en warmtebeelden opnemen.
Het zonnespectrum
Deze reflectiebeelden geven de weerkaatsing van het zonlicht weer, legt hij uit. ‘We doen metingen in het hele elektromagnetische spectrum, zoals dat heet. Van 400 nanometer golflengte, wat iets korter is dan wat we zien als zichtbaar licht, tot in het totale thermale bereik van het zonnespectrum. Het vliegtuig heeft camera's aan boord die vergelijkbaar zijn met wat satellieten meten. Je hebt dan verschillende kanalen die golflengtebereiken meten van het elektromagnetische spectrum. Een deel van de opnames zijn reflectiebeelden, de rest zijn opnamen van energie die door oppervlakken wordt uitgezonden; vaak temperatuur.’
Gemeenten en hittestress
Volgens Timmermans zijn gemeenten nog zoekende als het gaat om hittestress. ‘Sinds 2019 worden klimaatstresstesten opgelegd door de overheid. Elke gemeente moet die doen. Dan gaat het over teveel water, over overstromingsgevaar, over droogte en over hitte. Met name op dat hittegebied zien we gemeenten worstelen. Hitte is een relatief nieuw fenomeen. Gemeenten weten niet hoe ze die in kaart moeten brengen. Er zijn versimpelde methodieken voor ontwikkeld, maar gemeenten zien dat die niet altijd kloppen met hun lokale ervaring: klachten van inwoners lijken niet altijd te stroken met wat er op hittekaarten staat aangegeven. De vraag is: kloppen deze versimpelde methodieken?’
Stad herinrichten
‘De tweede stap is hoe een stad heringericht kan worden. Een veelgehoord issue is natuurlijk het aanplanten van groen. Daar zijn vuistregels voor. Maar wij denken dat hitte een heel lokaal probleem is. Je kunt ergens in de zon zitten en het heet hebben, maar een halve meter verderop zit iemand zonder hitte in de schaduw. Je moet hitte dus lokaal aanpakken, omdat er een x-aantal factoren zijn die complex in elkaar grijpen. Als het erover gaat dat er meer groen moet komen, is het inderdaad zo dat je schaduw moet creëren en dat die bomen bovendien vocht verdampen, wat energie wegneemt die niet meer gebruikt wordt voor het opwarmen. Dat is gunstig. Maar je hebt ook plekken waar koele briesjes de stad in komen, over het water. Zet je daar een rij bomen voor, dan werkt groen juist averechts. Je kunt hitteproblemen dus niet zomaar met vuistregels oplossen.’
BB Wat wil de gemeente Enschede?
Zij willen weten waar de problemen groot zijn. Zij zijn natuurlijk ook de partij die in het publieke domein veranderingen kan doorvoeren. In veel steden is men bezig vergroening toe te passen. Maar gemeenten willen wel graag advies: waar moeten we ze neerzetten? Ook boomkwekers hebben vragen, als hen wordt gevraagd om bomen te plaatsen. Maar hoeveel, en welke? Hitteproblemen spelen in het lange droge seizoen, als er dus niet veel water beschikbaar is. Als die bomen, die in de stad tussen alle stenen sowieso al suboptimaal functioneren, geen water krijgen verliezen ze hun bladeren. Dan heb je geen schaduweffect meer. Een oplossing kan zijn om exoten te importeren. Maar wil je dat?
BB Wanneer kunnen jullie conclusies gaan trekken?
We willen de sensoren eigenlijk langer dan de vijf jaar van het onderzoek laten hangen. Het liefst continu. Over ongeveer een half jaar verwachten we de eerste resultaten; dat we een idee hebben waar de hitte erger is dan op andere plekken. Bij de selectie van tien plekken in Enschede hebben we vooral gekeken waar wij denken dat er echt verschillen zijn in buurten. Het maakt uit of je veel hoogbouw of laagbouw hebt. Veel hoogbouw dicht op elkaar zorgt voor schaduwwerking, dus dan blijft het langer koel. Maar de hitte blijft er ook langer hangen. Dat noemen we de morfologie van de buurten. We hebben daar zoveel mogelijk spreiding in aangebracht.
Plaats als eerste een reactie
U moet ingelogd zijn om een reactie te kunnen plaatsen.