Onderzoek: welke bomen helpen ons het best?

Klimaatverandering stelt onze bomen op de proef. Tegelijkertijd hebben we juist die bomen steeds harder nodig in een veranderend klimaat. Wageningen University Research bekijkt welke stadsbomen we het beste kunnen planten.

Vitaal

CSI Trees: klimaatbomen met toekomst heet het nieuwe onderzoeksproject van Wageningen University & Research. Tien grote gemeenten en Brabantse boomkwekers werken mee. Het was niet moeilijk om die erbij te betrekken, zegt onderzoeker Marc Ravesloot. ‘Of je nou in West-Nederland zit of op hoge zandgrond, iedereen ziet inmiddels wel in dat er wat moet gebeuren om het huidige boombestand in de stedelijke omgeving vitaal te houden.’

Minder bladeren

Gemeenten rekenen bijvoorbeeld op bomen die bij hevige buien kortstondig water kunnen vasthouden. Maar als bomen geen gezonde kronen hebben, doen ze dan minder goed. Ravesloot: ‘Toen in mijn jeugd het blad begon te vallen, hadden we ’s zaterdags iedereen nodig om het blad de straat uit te krijgen. Nu staan er nog dezelfde bomen, maar de bladmassa is sinds de jaren ’70 enorm gereduceerd.’ Bomen met minder bladeren zijn slechter in staat om het riool te ontlasten, maar bijvoorbeeld ook om koelte te brengen en fijnstof af te vangen.

Ten dele bruikbaar

Met CSI Trees wil Ravesloot empirisch verkregen data verzamelen over hoe bomen reageren op verschillende ‘abiotische stressfactoren’. ‘Wat we nu weten over klimaatadaptatie van bomen komt uit literatuurstudies van over de hele wereld. Die zijn onder verschillende condities verkregen en daardoor maar ten dele bruikbaar.’

Droogte

De eerste stressfactor die Ravesloot gaat bekijken is droogte. Nieuwe inzichten daarover zijn hard nodig, als hij om zich heen kijkt.  ‘Het is hier net weer gaan regenen, maar hiervoor is het tien weken droog geweest.’ Voor dit onderzoek meet Ravesloot de reactie van bomen niet buiten, maar in een soort laboratorium in Wageningen. Hij gaat bomen gecontroleerd ‘stress aanbieden’ en houdt vervolgens heel precies met onder meer warmtecamera’s en 3D beelden in de gaten hoe ze daarop reageren.

Dunner

Droogte heeft op verschillende manieren een negatief effect op bomen. Slecht groeiende bomen kunnen bijvoorbeeld geen goede koolhydraatreserves opbouwen in de herfst en het voor fotosynthese essentiële bladeiwit Rubisco opslaan voor hergebruik in het voorjaar. Ravesloot ziet momenteel dat de sommige knoppen voor volgend jaar al verdroogd zijn. 'Er worden in de toekomst meer droge periodes verwachten tussen april en september. Dan worden de kronen almaar dunner en gaat de vitaliteit van veel boomsoorten echt achteruit.'

Misvatting

Het is een misvatting dat vooral inheemse bomen goed bestand zijn tegen klimaatverandering. 'Juist het inheemse materiaal dat hier honderdduizenden jaren is geëvolueerd en geädapteerd, heeft het nu moeilijk met versnelde klimaatverandering. Veel uitheemse stadsbomen die we in de afgelopen eeuwen uit nieuwsgierigheid en interesse hierheen haalden, komen juist uit droge regio’s en kunnen zich gemakkelijk vitaal handhaven.' Om meer duidelijkheid te krijgen wil Ravesloot in het lab straks ook hittestress en zoutstress aanbieden.

Klimaatzones

CSI Trees kent meer deelprojecten. Zo worden al dit jaar nieuwe klimaatzones voor winterhardheid in kaart gebracht. Op kaarten over waar je bepaalde soorten bomen wel en niet kunt laten groeien verschuiven de lijnen door klimaatverandering. 'We maken nu nieuwe kaarten voor Nederland en Europa, met toekomscenario’s op basis van de laatste KNMI-bevindingen.' Verder zullen drie gedragswetenschappers achterhalen wat bewoners eigenlijk precies waarderen aan groen in hun stad en wat ze willen terugzien in toekomstige plannen. Ravesloot: 'Daar kan zomaar iets verrassends uitkomen waar groenontwerpers rekening mee kunnen houden.'