Gemeenten miljarden meer kwijt aan energie en klimaat

Gemeenten zijn in het jaar 2030 ruim een miljard kwijt aan extra uitvoeringskosten om hun energie- en klimaatbeleid vorm te geven. Dat blijkt uit een onderzoek van Andersson Elffers Felix en Improven op verzoek van de Raad voor het Openbaar Bestuur (ROB). De uitvoeringskosten voor provincies en waterschappen blijken ruim twee keer zo hoog als eerder werd ingeschat.

Aangescherpt

Sinds in juni 2019 het Klimaatakkoord werd ondertekend, is het lokale klimaat- en energiebeleid verder uitgewerkt en aangescherpt. Minister van Klimaat en Energie Rob Jetten vroeg daarom in de zomer van 2023 aan de ROB om de kosten ervan voor de decentrale overheden te herijken. Uit het onderzoek blijkt dat de uitvoeringskosten voor gemeenten oplopen van 775 miljoen in 2025 tot 1.037 miljoen in 2030. Volgens de onderzoekers komt dat doordat gemeenten in steeds  meer buurten tegelijk aan de slag moeten. ‘Dat stabiliseert pas tegen 2030.’

39 procent

De geraamde bedragen liggen voor gemeenten 39 procent hoger dan in 2020 werd ingeschat. Dat is een gevolg van taken die in 2020 nog niet werden meegerekend  en door ontstane nieuwe uitdagingen als netcongestie. Verder geven veel respondenten aan dat de meeste van hun taken ‘iets arbeidsintensiever zijn’ of inzet in een hogere salarisschaal vergen dan eerder werd gedacht.

Provincies

In absolute zin stijgen de uitgaven van gemeenten het hardst ten opzichte van de eerdere schatting. Procentueel is de stijging bij provincies het grootst: de uitvoeringkosten in de periode 2025-2030 liggen 164 procent boven de eerdere raming; bij de waterschappen is dat 113 procent. Omdat de inzet van beide bestuurslagen in de loop der tijd afneemt, volgen de uitgaven door de jaren heen een licht dalende tendens. De provincies zijn in 2030 59 miljoen kwijt aan uitvoeringskosten van klimaat- en energiebeleid; de waterschappen in totaal 30 miljoen.

Inwonertal

Er werd ook onderzocht waarom de ene gemeente meer kosten maakt dan de andere. Voor gemeenten spelen vooral inwonertal en de mate van woningdichtheid een rol. Ook bij de provincies lijkt volgens de onderzoekers een verband tussen het aantal inwoners en de totale kosten, al viel dit statistisch moeilijk hard te maken. ‘Het aantal woningen en de oppervlakte van een provincie blijken geen goede voorspeller van kosten te zijn.’

Eigen processen

In het onderzoek zijn alleen de kosten meegenomen die decentrale overheden maken in hun eigen processen. De uitgaven die overheden voor het klimaat- en energiebeleid moeten worden gedaan in de samenleving, de zogenaamde investeringskosten, leken niet te kwantificeren. Voor bijna de helft van de 29 onderscheiden typen investeringen bleek nog geen relevante businesscase voorhanden. ‘Uit het onderzoek komt wel het indicatieve beeld naar voren dat de investeringskosten substantieel kunnen zijn voor zowel gemeenten, provincies als waterschappen.’