Hoe circulair is een wipkip?

Zoals zoveel gemeenten stelde ook Tilburg vast dat het beheer van de openbare ruimte duurzamer kon. Samen met drie betrokken aannemers en een adviesbureau stelde de gemeente een circulariteitsindex op, die de voortgang op het circulaire pad in kaart brengt. 

Containerbegrip

Circulariteit. Voor veel gemeenten is het een containerbegrip dat de noodzaak van een kringloopeconomie weergeeft, maar tegelijk weinig tastbaar maakt. Want wat betekent het precies dat je, zoals Tilburg, in 2045 ‘volledig circulair’ wilt zijn. Welke tussenstappen zijn daarvoor nodig en hoe weet je of je koers ligt?

Bavaria

Het voorlopige antwoord is de circulariteitsindex openbare ruimte (CIOR) die de gemeente in nauwe samenwerking met drie aannemers (Vebego Groen, Groen Xtra en Dobro) en adviesbureau voor circulariteit 2BHonest heeft ontwikkeld. Hoe ontwerp je zo’n index? Dat was best een zoektocht. Tilburg kende een aantal andere gemeenten die ook serieus werk maken van circulariteit, maar een index hadden die nog niet ontwikkeld. Het enige concrete voorbeeld van een organisatie die werkte met een circulariteitsindex was bierbrouwer Bavaria, toch een andere categorie.

Wipkip

Volgens consultant Romeo Kaptijn van 2BHonest heeft de CIOR drie pijlers: circulair inkopen, circulair beheren en circulair verwerken. Bij inkopen werden relevante circulaire principes gekoppeld aan inkoopstromen, ‘van bloembol tot wipkip’. Bij wipkippen zou je van reststromen gebruik kunnen maken, ‘maar een tweedehands bloembol, dat werkt niet’. Bij verwerken moest in beeld komen op wat voor manieren een reststroom (potentieel) verwerkt kan worden. Per verwerkingsmethode ontstond zo een circulaire score.

Machines

Uiteraard was ook van belang hoe zwaar je alles laat meewegen. Kaptijn: ‘Het is natuurlijk gek als de inkoopcategorie machines even zwaar weegt als werkkleding. Op basis van een combinatie van financiële impact, gewicht en milieu-impact hebben we wegingen toegekend aan alle sub-categorieën.’

Aanjager

Zo kon uiteindelijk in alle drie pijlers een scan worden opgesteld, met een range van 1 (volledig non-circulair)  tot 100 (helemaal kringloop). Aan de hand van de index kan zo worden beoordeeld hoe circulair er wordt ingekocht en beheerd. En hoe effectief grondstoffen en materialen worden hergebruikt. De index laat de gemeente Tilburg en de betrokken aannemers niet alleen hun prestaties monitoren, maar moet op termijn ook aanjager worden van maatregelen nemen om circulaire processen te optimaliseren.

Basis

Het allereerste doel van de CIOR voor ons is ‘gewoon je basis op orde te krijgen’, zegt Josine van Loon, beheerder schoon en culturele kunstwerken bij de gemeente Tilburg. ‘Om meer gevoel te krijgen bij hoe we er nu voorstaan, qua circulaire economie. En stel dat we een paar veranderingen gaan doorvoeren, wat is dan daar het effect van?’

Te spannend

De CIOR moet meer bewustwording creëren rondom circulariteit. ‘Het onderwerp heeft niet de meeste aandacht in de organisatie’, aldus Van Loon. ’Dit gaat helpen om duurzaam beheer meer op de kaart te zetten. Ook richting de politiek. Om aan te geven hoe belangrijk het is dat duurzaamheid onderdeel wordt van het beheer.’ Maar op termijn moet de CIOR Tilburg ook concreet inzicht geven in de vraag of de circulaire doelstellingen worden gehaald. ‘Zover zijn we niet’, zegt projectleider Floor Schalken. ‘Ik denk dat er nog wel wat tijd overheen gaat om dat meer te finetunen. We vinden het nog te spannend om er nu al mee naar buiten te gaan.’

Concurrenten

De circulariteitsindex is het resultaat van een publiek-private samenwerking, volgens Schalken gebaseerd op vertrouwen en op transparantie. ‘Ze zijn natuurlijk wel concurrenten van elkaar, die aannemers. Maar het doel om echt aan duurzamer beheer te doen prevaleert. Je ziet dat er daardoor ook veel energie ontstaat voor andere projecten van de Tilburgse beweging Natuurlijk Beheer Openbare Ruimte. Want die samenwerking loopt echt als een tierelier.’ 

Volgens Kaptijn van 2BHonest is de CIOR breed inzetbaar, ook voor andere gemeenten die hun mate van circulariteit beter willen monitoren. ‘Eindhoven heeft ook al interesse getoond.’