FDF geen belanghebbende, maar Vereniging Leefmilieu wel

Het is Farmers Defence Force (FDF) niet gelukt om supermarktketen Jumbo op de knieën te krijgen. Woendag oordeelde de Raad van State in hoger beroep dat de boerenactivisten geen belanghebbende zijn als het gaat om de stikstofuitstoot van het distributiecentrum van de supermarktketen in het Drentse Beilen.

FDF had een handhavingsverzoek ingediend bij de provincie Drenthe, wat betekent dat het provinciebestuur zou moeten ingrijpen bij het distributiecentrum aangezien de uitbater ervan geen natuurvergunning heeft. Maar de Raad van State bevestigt het verweer van de Drentse Gedeputeerde Staten en een eerdere uitspraak hierover van de rechtbank Noord-Nederland.

Geen discriminatie

De redenering van de Raad van State is dat FDF niet rechtstreeks wordt geraakt door de stikstofuitstoot van de af en aan rijdende vrachtwagens van de supermarktketen. Dat hoeft niet per se een criterium te zijn, zo lang FDF maar in de eigen statutaire doelstelling zou hebben staan dat ze opkomt voor natuurbelangen. Dit laatste is een bepaling in de Algemene Wet Bestuursrecht. Vanwege die wettelijke bepaling is er geen sprake van discriminatie, zoals FDF inbrengt als verweer, gezien het feit dat milieubewegingen als MOB en Vereniging Leefmilieu wel vergelijkbare handhavingsverzoeken mogen indienen.

De formele doelen van FDF zijn echter anders: de belangen behartigen van de agrarische sector, en ‘het bewerkstellingen van een omslag in en het rationaliseren van het denken van alle burgers in Nederland door een feitelijk en eerlijk verhaal te vertellen over agrarische-, milieu- en diergerelateerde zaken’.

Belangen van de agrarische sector

Ondanks wat de Raad van State woensdag heeft bepaald, vindt FDF dat het handhavingsverzoek wel samenvalt met de eigen statutaire oogmerken. De redenering is dat ook andere sectoren dan die van de boeren bijdragen aan de Nederlandse stikstofuitstoot, en dat die emissies negatief uitpakken voor de beschermde natuurgebieden. ‘Dat heeft gevolgen voor de agrarische bedrijfsvoering, omdat daarvoor een goede staat van instandhouding van de Natura 2000-gebieden essentieel is’, aldus het betoog van FDF.

De bestuursrechter wil hier niet van weten en wijst dit hoger beroep van de hand: ‘Het gaat hen immers juist eerst en vooral om de belangen van de (ondernemers in de) agrarische sector, welke belangen niet zonder meer gelijk vallen met natuurbeschermingsbelangen.’

Biomassacentrale

Op dezelfde dag dat FDF geen belanghebbende is, is de aan actiegroep MOB verbonden Vereniging Leefmilieu dat wel. Raad van State gaf de natuurclub woensdag gelijk, in een hoger beroep aangespannen door de provincie Noord-Holland en de eigenaar van een Amsterdamse biomassacentrale. Net als de boerenactivisten had de vereniging een handhavingsverzoek ingediend: ook Bio Energy Netherlands (BEN) heeft geen natuurvergunning, voor een biomassacentrale in het westelijk havengebied van Amsterdam. Deze centrale vergast hout, en levert stroom en warmte aan zesduizend huishoudens.

Ten tijde van de Programmatische Aanpak Stikstof (PAS) dat in 2015 door het kabinet-Rutte II werd ingevoerd, hoefde BEN geen natuurvergunning aan te vragen maar kon het voldoen met een melding. De reden was dat de biomassacentrale niet meer dan dan 0,39 mol per hectare per jaar zou uitstoten op het Natura 2000-gebied Polder Westzaan. Dat betekende dat de centrale onder het toenmalige plafond van 1 mol per hectare per jaar bleef. Dit plafond verdween in mei 2019, toen de Raad van State de PAS van tafel veegde na een rechtszaak aangespannen door onder meer de zelfde milieugroepen MOB en Vereniging Leefmilieu.

Een nieuw besluit 

De Provincie Noord-Holland wil om meerdere redenen niet handhaven. De rijksoverheid werkt aan een legalisatieprogramma voor PAS-melders. Daarnaast zou het stilleggen van de biomassacentrale een financiële klap zijn voor BEN en staat handhaving op gespannen voet met de rechtszekerheid die het bedrijf mocht verwachten. Maar de Raad van State vindt deze redenering onvoldoende onderbouwd, evenals een eerdere rechtbank. Afgelopen februari oordeelde de bestuursrechter dat provincies inderdaad niet altijd hoeven te handhaven, zo lang het legalisatieprogramma nog loopt, maar dan moet wel inzichtelijk zijn wat hiervan de gevolgen zijn voor de beschermde natuur in de omgeving.

Het besluit van de provincie geeft dat inzicht niet: ‘Het enige dat daarin staat is dat het belang dat met handhaving gediend is gering is.’ De conclusie van de bestuursrechter daarom: de provincie moet het besluit opnieuw nemen, en de Vereniging Leefmilieu ruim 1300 euro aan proceskosten vergoeden.