DuurzaamDoor steunt transitieprofessionals bij duurzame opgaven

Het landelijk kennis- en leerprogramma DuurzaamDoor is inmiddels elf jaar actief. Op de agenda van 2024 staan Regionale Transitie Werkplaatsen, Participatietafels, Communities of Practice en andere netwerkbijeenkomsten en projecten. Aan het eind van 2024 volgt een feestelijk event, waar de transitieprofessionals en netwerkpartners hun leerervaringen delen. ‘Hoe laten we de kennis en leerervaringen ook dit jaar volop stromen?’ Die vraag is voor programmamanager Theo Leupen bijna net zo belangrijk als de vraag: ‘Gaan we vanaf 2025 door met DuurzaamDoor?’

2024 is nog niet koud begonnen of Theo Leupen zit al met zijn hoofd bij het eind van het jaar. Voor een programmamanager niet zo gek, die blikt immers graag vooruit, helemaal als het om een feestelijk en groot evenement gaat. Het programma DuurzaamDoor sluit dit jaar zijn derde programmaperiode af. ‘We hebben veel waardevolle resultaten, die we als team graag actief samen met onze partners willen uitdragen. Waar hebben we de duurzaamheidstransities mee verder kunnen helpen, welke leerervaringen hebben de deelnemers opgedaan en hoe kunnen zij anderen daarmee inspireren?’ Als het aan Theo ligt, wordt het een event waar het spettert en stroomt.

Spettert en stroomt het ook doorgaans bij DuurzaamDoor? ‘Zelf vind ik van wel,’ lacht Theo. ‘In ieder geval stroomt het. We stimuleren beweging op meerdere transitieopgaven en dragen bij aan waardevolle leerervaringen en kennis. Al gaat het niet om mijn mening natuurlijk. Het gaat om de stem van anderen en die gaan we dit jaar ook ophalen.’ Want de vraag over de toekomst ligt op tafel, verklaart Theo. ‘Op welke wijze gaan we door met DuurzaamDoor? We vragen het tijdens een consultatiebijeenkomst die we eind februari organiseren. En we gaan mensen interviewen die minder bekend zijn met ons programma maar wel kunnen vertellen wat nodig is om belangrijke transities op gang te helpen en te houden. Zo kan worden beoordeeld of DuurzaamDoor een cruciale schakel is en kan worden bepaald wat vanaf 2025 de koers moet zijn.’

Veilige ruimte

Voor wie inderdaad minder bekend is met het programma: wat doet DuurzaamDoor precies? Het programma richt zich op het versterken van sociale en organisatorische condities voor het realiseren van de transitieopgaven. Opgaven rondom natuur en biodiversiteit, energie en klimaat, circulaire economie, landbouw en voedsel. Grote opgaven met grote belangen en verschillende drijfveren en standpunten bij betrokken partners. Hoe werk je in zo’n setting effectief samen en creëer je de gewenste beweging? Dat is steevast de vraag bij DuurzaamDoor. De antwoorden worden gevonden in diverse projecten en met allerlei werkvormen, waarin transitieprofessionals experimenteren en leren.

‘Bij de term transitieprofessional denk je al snel aan mensen die verstand hebben van transities en precies weten wat ze moeten doen. Maar vaak zijn het juist gemeenteambtenaren of bestuurders zelf, die hun hoofd breken over een opgave van het Rijk of zich afvragen hoe ze zich moeten verhouden tot een burgercollectief. En soms zijn het burgers, ondernemers, boeren of natuurbeheerders, die met een mooi initiatief halverwege stranden. Bij DuurzaamDoor proberen we een veilige ruimte te bieden aan alle partijen om met elkaar te experimenteren en te leren over samenwerken aan duurzaamheidsopgaven,’ aldus Theo. Hij noemt als voorbeeld de Regionale Transitiewerkplaatsen die DuurzaamDoor faciliteert. ‘Die gaan over echte praktijksituaties, zoals in Overijssel. Daar werkt boerin Heleen Lansink samen met procesbegeleiders en betrokken partners met nieuwe werkvormen aan de duurzame inrichting van het landelijk gebied.’

Bij DuurzaamDoor is altijd speciale aandacht geweest voor de beweging van onderop, vertelt Theo. ‘We willen leren hoe een levenscyclus van een initiatief eruitziet en hoe initiatieven veerkrachtiger gemaakt kunnen worden.’ Hij haalt Kees Vendrik aan, de voorzitter van het Nationaal Klimaatplatform. ‘Als voorwaarden voor succesvolle transities noemt Vendrik moedige bestuurders, sterke organisaties én de beweging van onderop. Ik ben heel blij dat hij dat laatste noemt. Lokale initiatieven vindt men vaak maar lastig en bovendien klein bier. Vendrik benadrukt dat al die initiatieven van onderop samen juist een grote, onmisbare kracht vormen.’

Meerwaarde

En die andere twee voorwaarden van Vendrik? ‘Bij moedige bestuurders denk ik aan bestuurders die hun nek uitsteken en dat met name doen door in het ‘ongemak te stappen’,’ zegt Theo. ‘Als je dat durft, en je organiseert het goed, krijg je de dialoog over dingen die ertoe doen. En bij sterke organisaties denk ik ook aan goede werkvormen. Als je condities creëert waarbij partners vanuit het perspectief van de ander willen kijken, zelfs met elkaar mee gaan denken, bouw je een brug over een rivier die lastig over te steken leek. Je bedenkt oplossingsrichtingen die je aan het begin van een traject niet met elkaar kunt bespreken, simpelweg omdat je dan nog niet bereid bent om te luisteren. Dat is ook wat deelnemers ons teruggeven als belangrijke meerwaarde van ons programma. DuurzaamDoor creëert de veilige ruimte om het gesprek met elkaar te voeren. Soms betekent dat eerst gevoelsmatig een paar stappen achteruitzetten, zorgen voor een goede basis, om vandaaruit te kunnen versnellen.’

Slingers

Theo Leupen is zelf actief betrokken bij enkele projecten. Zoals bij ‘Het Kennisplatform Collectieve Kracht’. ‘Hierin onderzoekt de Erasmus Universiteit wat burgercollectieven nodig hebben om veerkrachtig en succesvol te zijn.’
Theo is ook enthousiast over het interdepartementale project Duurzame School. ‘Verduurzaming van het onderwijs heeft DuurzaamDoor in het afgelopen decennium succesvol gestimuleerd. Er is een stevige basis gelegd, maar we willen duurzaamheid nog sterker verankeren in het DNA van scholen: in het curriculum, de pedagogiek, de didactiek, het gebouw, de bedrijfsvoering, de professionele ontwikkeling van het personeel en de omgeving.’

Voorts noemt Theo het landelijk project ‘Werklandschappen van de toekomst’, waar dertig partijen met steun van het Nationaal Groeifonds aan werken. ‘Ik ben trots dat DuurzaamDoor hierbij de werkvorm heeft helpen vinden waarbij partners op basis van gelijkwaardigheid en wederkerigheid tot gemeenschappelijke besluitvorming komen. We trekken deze kar niet, maar hebben ook hier een slinger aan de beweging helpen geven.’ Met al die slingers van DuurzaamDoor kan het niet anders dan een prachtig en waardevol evenement worden eind 2024, verwacht Theo.