Participatietafel Natuurinclusief Bouwen maakt balans op

Eric Gerritsen ‘haalt het net op’ van zeven jaar Participatietafel Natuurinclusief Bouwen van het landelijk programma DuurzaamDoor. Hij is als programmasecretaris trots én bescheiden. ‘We zijn vaak één van de partners. Maar we hebben wel twee prachtige lerende netwerken in de benen geholpen.’

Een atypisch overheidsprogramma. Zo noemt Eric Gerritsen de Participatietafel Natuurinclusief Bouwen, onderdeel van het landelijk programma DuurzaamDoor van RVO. ‘RVO krijgt vaak afgebakende opdrachten, bijvoorbeeld het uitwerken en uitvoeren van een subsidieregeling. Maar wij kregen volop de ruimte om de energie in de maatschappij op te zoeken. De uitkomst van ons werk is niet op voorhand helder.’

Een netwerk bouwen

Zeven jaar stimuleren en helpen om natuurinclusief bouwen in Nederland tot het nieuwe normaal te maken. Is dat succesvol geweest? Eric meent van wel en vertelt hoe het begon. ‘We wilden de transitie naar natuurinclusief bouwen stimuleren. En mensen die deze ambities deelden wilden we op weg helpen.’ De Participatietafel besloot zich eerst te richten op nieuwbouwwijken, waarbij vele kleine projecten en activiteiten op ondersteuning konden rekenen. Een kerngroep met vooroplopende partijen uit zowel overheid, bedrijfsleven als maatschappelijke organisaties, onder leiding van voorzitter Jelle de Jong, ging groter denken, om massa te maken en om het te laten vliegen. Dat leidde uiteindelijk in 2020 tot het KAN Bouwen-netwerk, een platform van de NEPROM, de brancheorganisatie van projectontwikkelaars. In het platform zitten Bouwend Nederland en Woningbouw NL, waarbinnen projectontwikkelaars, ecologen, gemeenten en architecten samen werken aan nieuwe praktijkkennis. Wie wil aanschuiven moet een eigen praktijkcasus meenemen, voor de leerbijeenkomsten. Zo wordt samen geleerd: hoe doe je dat nu eigenlijk, natuurinclusief bouwen? Wat betekent dat voor gemeenten en projectontwikkelaars? Wanneer doe je het goed? De werkwijze is geheel in geest van de Participatietafel, aldus Eric: ‘We hebben het netwerk helpen opbouwen, omdat we samen leren noodzakelijk vinden om stappen te zetten, omdat niemand in zijn eentje alles weet en kan.’

Beweging brengen

De werkwijze van KAN Bouwen smaakte naar meer en zo kwamen de bedrijventerreinen in beeld bij de Participatietafel, en weer met resultaat: ruim een jaar geleden ging het programma ‘Werklandschappen van de toekomst’ officieel van start. Het gaat om een groot programma rond een consortium van dertig partijen die samen een lerende aanpak voorstaan met als doel om in negen jaar tijd duizend bedrijventerreinen te helpen met natuurinclusieve en klimaatadaptieve maatregelen. Maar hoe krijg je bedrijven mee, zowel de eigenaren als ook de gebruikers, voor wie vergroenen geen core business is? Wie neemt initiatief? Welke rol is er voor gemeenten en provincies weggelegd? Eric: ‘Voor al die uitdagingen is nu een lerende aanpak ontwikkeld. En we hebben dus ook dit netwerk in de benen geholpen.’

Binnen Werklandschappen van de Toekomst is de Participatietafel één van de partners. ‘Wij hebben in de opstartfase bijgedragen met een beetje geld, eigen kennis en ervaring en ons eigen netwerk.’ Hoe cruciaal een ‘beetje geld’ toch kan zijn blijkt uit het proces van de aanvraag voor financiering uit het Nationaal Groeifonds. ‘Iemand moet de pen pakken en de aanvraag schrijven. Dat doe je er niet zomaar even bij. De Participatietafel kon met een kleine investering bijdragen aan een succesvolle aanvraag en aan een subsidie van maar liefst 26 miljoen voor dit programma. We geven samenwerkingsinitiatieven met potentie voor de transitie graag een zetje.’  

Succesfactoren

Zijn er nog meer succesfactoren van de werkwijze van DuurzaamDoor te detecteren? Jazeker, vindt Eric. ‘We werken altijd met mensen die graag vooruit willen, die lef, ideeën en doorzettingskracht hebben. We brengen ze bij elkaar om samen stappen te zetten. Ze zijn elkaars steun bij het omgaan met de weerstand die zij tegenkomen bij het werken aan transities. Daar betrekken we trouwens ook altijd ambtenaren met vernieuwingsdrang bij; zij kunnen zorgen voor doorwerking in beleid. Wij creëren daar als DuurzaamDoor ruimte voor. We horen dat het wordt gewaardeerd dat we als overheidsprogramma naast mensen komen staan en niet voor hen gaan denken. We zijn daadwerkelijk een bottom-up programma om transities in beweging te brengen.’

De kerngroep functioneerde ook als een succesfactor. ‘Met Jelle als boegbeeld met visie en strategisch inzicht van buiten de overheid, die kan verbinden en mensen mee kan krijgen. Samen met ons als secretariaat bij de RVO werkte dat heel goed. Ook de ruimte die de opdrachtgever bood hielp enorm, er was rugdekking en geen afrekencultuur. We hielden voortdurend de bijdrage aan de transitie als doel voor ogen, wat we hebben gesteund en in gang hebben gezet. Al weet je nooit of je het goede hebt gedaan.’

Ook het voortdurende agenderen van ‘leren’ noemt Eric een succesfactor. ‘Het schiet er in ieders dagelijkse werk vaak bij in, ook bij mijzelf.’ Hij noemt het voorbeeld van de ‘lerende tussenevaluatie’ van KAN Bouwen, toen het drie jaar bestond. ‘Wij hebben die evaluatie voorgesteld in het KAN Bouwen netwerk en we sponsorden het ook. Waar sta je nu als netwerk, wat is een logische volgende stap? Die lerende tussenevaluatie heeft er bijvoorbeeld toe geleid dat nu nieuwe partijen bij het netwerk worden betrokken en dat het programma zich nadrukkelijker profileert op beurzen.’

Doorgeven van onze kennis en ervaring

De conclusie van Eric? Zeven jaar Participatietafel Natuurinclusief Bouwen heeft impact gehad, direct en indirect. ‘Onze directe impact gaat grofweg over de twee lerende netwerken die we op gang hebben geholpen. Onze kennis en ervaring hebben we doorgegeven aan deze netwerken, die nu zelfstandig opereren, zonder directe sturing van de Participatietafel. Onze indirecte impact gaat over activiteiten en projecten die voortkomen uit deze netwerken en waarvoor wij dus een vliegwiel zijn geweest. En al kan ik geen vogelhuisje of groene nieuwbouwwijken aanwijzen die rechtstreeks uit de Participatietafel komen, bij veel natuurinclusieve wijken die nu worden gebouwd zijn partners betrokken die in KAN Bouwen met elkaar hebben geleerd hoe je dat doet.’