Coronablog Breda: Ieper, Rotterdam of Breda?

Vroeger pakte ik soms de auto of het vliegtuig voor een stedentrip. Sinds ik te oud en te getrouwd ben om te gaan feesten, probeer ik iets van de cultuur en geschiedenis mee te krijgen. Je moet toch wat. Net zoals elk mens blijkt elke stad wel ergens een trauma te hebben opgelopen. Veroverd, verwoest, verlaten, vernederd, verloederd. En dan door een wonder weer verrezen. Anders had je nu niet in de Lonely Planet gestaan. Het zijn inspirerende verhalen voor post-coronagedachten. Ik kies er een paar uit.

Ieper is tussen 1914 en 1918 totaal verwoest. Geen steen stond meer op de ander. Na de vrede wilden de inwoners zo snel mogelijk weer terug naar het oude. Als je nu in Ieper komt, zie je op het eerste gezicht een middeleeuwse stad. Totdat je beter kijkt. Dan blijken alle trap- en klokgeveltjes even oud te zijn. En missen de ornamenten verfijning en het natuurlijke patina. Venetië en Brugge zijn steden die wel ongeschonden hun historisch uiterlijk hebben behouden. Maar daarmee is alles gezegd. Behalve toerisme is elk leven verdwenen. Het vasthouden van het verleden kan een rem zijn voor ontwikkeling.

Het historische centrum van Rotterdam werd op 14 mei 1940 weggevaagd. Al binnen een paar weken werd besloten om niet terug te gaan naar vroeger, maar om een nieuwe stad te bouwen. Uit de as herrees de internationale stad die het nu is.  Om met Jules Deelder te spreken: ‘Rotterdam is niet te filmen. De beelden wisselen te snel. Rotterdam heeft geen verleden. En geen enkele trapgevèl.’ De meeste Duitse steden zijn na hun verwoesting herbouwd op de bestaande fundamenten. Niet als keuze, maar uit noodzaak omdat dit het goedkoopst was. En dat is bij veel Duitse steden helaas ook anno nu nog goed te zien.

Zoals de meeste Nederlandse steden kende Breda na de Gouden Eeuw een lange periode van economische neergang. Men was te arm om de boel te slopen. Vandaar dat er in onze steden nog zoveel monumenten staan. Oude gebouwen en ruimtelijke structuren hebben over de eeuwen heen nieuwe bestemmingen gekregen, en zijn aangevuld met nieuwe functies en nieuwe gebouwen.

Herstel, radicaal vernieuwen, of voortbouwen? Als ik denk aan ‘de goede oude tijd’ van twee maanden geleden, dan denk ik ook aan CO2 uitstoot, stikstof, stilstaan in files, overvolle treinen, obscure witwaswinkels, lawaaierige toeristen, en de onbestemde onrust elders te willen zijn om vooral niets te missen. Wat mij betreft is er genoeg dat niet hersteld hoeft te worden. Als corona ons niet totaal verwoest, dan zou ik kiezen voor het scenario ‘Breda’: behouden wat we waardevol vinden, afbreken wat we niet meer kunnen (her)gebruiken, en kwaliteit toevoegen om onze toekomst vorm te geven.

Een serie aan tornado’s verwoeste in 2011 de stad Cordova in Alabama (USA). De bevolking is naar elders vertrokken. Alleen de burgemeester, Drew Gilbert, is gebleven. Bestuurlijke continuïteit boven alles!