Bestrijdingsmiddelen in water zijn hardnekkig probleem

De onderzoekers hebben gebruik gemaakt van gegevens uit de Bestrijdingsmiddelenatlas, die door de waterschappen worden aangeleverd. Ook de waterschappen meten regelmatig overschrijdingen in het water. De onderzoekers hebben van die gegevens wel een selectie gemaakt. Maar als je kijkt naar de geschiedenis: we hadden ooit helemaal geen wetgeving op het gebied van water. In 1970 kwam de Wet verontreiniging oppervlaktewateren tot stand. In grote lijnen kun je zeggen dat vanaf de komst van dat soort milieuwetten er een verbetering optrad van de kwaliteit van het oppervlaktewater.

Je zag ook een verbetering toen veel lozingen op riolering werden aangesloten, waar ze daarvoor naar de sloot gingen. Al zijn nog steeds niet alle lozingen aangesloten daarop: in de open teelt, de akkerbouw, ligt geen riolering, al is er misschien wel drainage. Bij glastuinbouw zijn meer puntlozingen, die nu wel op de riolering aansluiten. Als je door je oogharen kijkt, zie je op die momenten een gestage verbetering van de waterkwaliteit. Maar momenteel krijg je inderdaad het idee dat de verbetering stagneert. Dat komt omdat we nu de laatste stappen moeten zetten. Het laaghangend fruit is geplukt inmiddels.

Eén van de. De agrarische sector heeft naar mijn idee wel een belangrijke bijdrage. Maar je hebt ook stedelijk afvalwater, dat via onze eigen rioolwaterzuiveringsinstallaties (rwzi’s) geloosd wordt. In dat stedelijk afvalwater kunnen ook die werkzame stoffen zitten van gewasbeschermingsmiddelen, biociden en medicijnresten. Die zijn makkelijk oplosbaar in water, en binden dus niet aan het slib van de rwzi. Zij fietsen daar doorheen. Daarom zijn een heleboel rwzi’s van waterschappen nu bezig met de zogenaamde ‘vierde trap’, om ook de medicijnresten en gewasbeschermingsmiddelen eruit te filteren. Dat is een enorme investering voor de waterschappen voor de komende jaren.

Maar dat is een end-of-pipe-oplossing. Het liefst wil je überhaupt niet dat die werkzame stoffen in het water terecht komen en wil je vooral een bronaanpak. En vergeet niet: niet alle water gaat via een rwzi. Je hebt ook lozingen in het buitengebied waar geen riolering ligt: bijvoorbeeld in de akkerbouw, maar ook een heleboel andere gebieden waar riolering ligt voor huishoudelijk afvalwater maar het bedrijfsafvalwater daar te omvangrijk voor is en geloosd wordt via een zuivering op het bedrijf zelf of rechtstreeks. Ook daar kunnen werkzame stoffen in zitten.

De Kaderrichtlijn Water is ons handboek, ons handvat. Daar zitten allerlei trajecten aan vast ook op het gebied van gewasbeschermingsmiddelen. We hebben daarnaast de Bestrijdingsmiddelenwet en de Waterwet, in het kader waarvan we allerlei actieprogramma’s hebben om onze doelen te halen. In Brussel wordt nu gewerkt aan de Sustainable Use Regulation (SUR). Het was het plan dat die redelijk snel in werking zou treden, maar lidstaten staan nog tegenover elkaar. In die richtlijn zit het ‘integrated pest management’, wat betekent dat je als agrariër eerst kijkt wat er met je teelt mogelijk is vóór je gewasbeschermingsmiddelen inzet. Maar daar hebben wij in Nederland al een interventieladder voor.

Het lijkt te stagneren. Maar dit soort rapporten onderschrijven de urgentie. We moeten dit met zijn allen oplossen. Waterschappen kunnen dat niet alleen. Zij werken heel gebiedsgericht aan waterproblemen, met de ondernemers in dat gebied en met lokale afdelingen van agrarische brancheorganisaties. Waterschappen hebben hun eigen montoringsnet, en bepalen voor een deel zelf welke stoffen ze daarin opnemen. Het is slim om vooral te meten welke stoffen in jouw gebied het probleem kunnen zijn; voor het hoogheemraadschap Delfland bijvoorbeeld gaat het om stoffen uit de glastuinbouw, voor Rijnland gaat het om bijvoorbeeld de bollenteelt. De motie-Grinwis heeft gezegd: koppel sneller de monitoringsresultaten terug naar de sector. Daar gaan we nu een eerste bijeenkomst voor organiseren, waarvoor we ook gewasbeschermingsmiddelenfabrikanten uitnodigen. Samen met het ministerie van I en W kijken we of dat eind jaar kan plaatsvinden.

We kunnen tot slot nog een hele boom opzetten over het toelatingsbeleid. Dat is vaak nogal theoretisch. Het College voor de toelating van gewasbeschermingsmiddelen en biociden (Ctgb) kijkt steeds naar één stof, maar houdt bijvoorbeeld geen rekening met de stapeling van stoffen die kan plaatsvinden in het water, en het cocktaileffect daarvan. De proeven met die stoffen worden bovendiee gedaan in gedemineraliseerd water; heel anders dan oppervlaktewater. Er moet een betere relatie gelegd worden tussen het theoretische model en wat in de praktijk gemeten wordt.